Aleksandra Stanisławska
Nie drzewo genealogiczne, ale krzew: Homo erectus, parantrop i australopiteki żyli w tym samym okresie w Afryce Południowej.
Przedstawiciele trzech różnych linii homininów – Homo erectus, Paranthropus robustus i Australopithecus – zamieszkiwali dokładnie te same tereny w Afryce przed 2 milionami lat. Czas przestać myśleć o drzewie genealogicznym człowieka, a zastąpić je wyobrażeniem czegoś dużo bardziej rozgałęzionego, co pokazuje, że liczne i zróżnicowane gatunki człowiekowatych żyły obok siebie.
Pamiętacie rysunek, na którym widać, jak prymitywne formy człowiekowatych z biegiem ewolucji są zastępowane przez coraz doskonalsze formy, czego zwieńczeniem jest nasz gatunek, czyli Homo sapiens? To oczywista nieprawda. Ale wygląda też na to, że i drzewo genealogiczne człowieka nie jest najlepszą wizualizacją ewolucyjnej przeszłości homininów. Okazuje się, że ewolucja ludzi, ich przodków i krewnych nie przypomina drzewa, ale raczej mocno skłębiony krzew, a może nawet żywopłot – dobrą ilustrację ukazującą stan aktualnej wiedzy na ten temat znalazłam na stronie Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Najnowsze badania pokazują, że na terenie Afryki Południowej około dwóch milionów lat temu żyło obok siebie w tym samym okresie kilka gatunków z rodziny człowiekowatych: starsze ewolucyjnie australopiteki i parantropy oraz „nowocześniejszy” Homo erectus.
Australopithecus to dosłownie „małpa południowa”, jeden ze starszych ewolucyjnie rodzajów ssaków naczelnych z rodziny człowiekowatych, które żyły między 5,5 mln a 1 mln lat temu na terenie Afryki. Najsłynniejszą przedstawicielką australopiteków była Lucy należąca do gatunku Australopithecus afarensis, której szkielet (kompletny w 40 proc.) liczy 3,2 mln lat. Wiadomo, że australopiteki zamieszkiwały Afrykę Wschodnią i Południową. Na zdjęciu rekonstrukcja Australopithecus afarensis wykonana przez Johna Gurche, fot. Tim Evanson.
Prawdopodobnie boczną gałęzią ewolucyjną australopiteków były żyjące przed 1,6 mln lat (jak do niedawna myślano) parantropy, czyli rodzaj Paranthropus, którą to nazwę można przetłumaczyć jako „prawie człowiek”. Parantropy były homininami nieco masywniejszymi niż australopiteki, a nazwę gatunku – Paranthropus robustus – można przetłumaczyć jako „masywny/krzepki prawie człowiek”. Parantropy okazały się ślepym zaułkiem ewolucji. Na zdjęciu rekonstrukcja Paranthropus robustus sfotografowana przez flowcomm.
Z kolei z australopiteków wyewoluował rodzaj Homo, czyli człowiek. Przedstawiciele gatunku Homo erectus byli więc już ludźmi, a wsławili się tym, że jako pierwsi nauczyli się posługiwać ogniem, zajęli – oprócz Afryki – tereny zachodniej i wschodniej Azji oraz trwali jako gatunek aż przez 1,8 mln lat. Osiągnęli więc ogromny sukces ewolucyjny. Autorem ilustracji przedstawiającej Homo erectusa jest John Gurche; fot. Tim Evanson/Wikimedia.
Odkrycie, które opisuje artykuł w najnowszym numerze pisma „Science”, dotyczy dwóch gatunków: Paranthropus robustus i Homo erectus. Szczątki należących do nich osobników odkryto na stanowisku Drimolen (obejmującym paleolityczny system jaskiń), w odległości 40 km od Johannesburga, którego okolica nazywana jest jedną z afrykańskich kolebek ludzkości. Skamieniałości liczą 2,04-1,95 mln lat, co oznacza – jak podkreślają naukowcy – że są to najstarsze szczątki osobników z tych gatunków, jakie do tej pory odkryto.
Z kolei w oddalonej o 15 km jaskini Malapa wcześniej odkryto datowane na ten sam okres szczątki osobnika z gatunku Australopithecus sediba. W kilku innych okolicznych jaskiniach również zidentyfikowano skamieniałości różnych gatunków australopiteków. Oznacza to więc, że na tych samych terenach i w tym samym czasie żyli obok siebie przedstawiciele aż trzech linii homininów. Dwie z nich – Homo i parantropy – właśnie rozpoczynały swój ewolucyjny „bieg”, a trzeci – australopiteki – zbliżały się do swojego zmierzchu.
I pomyśleć, że z tego całego bogactwa ostaliśmy się tylko my, ludzie współcześni. Homo erectus żył jeszcze na Jawie 117-108 tys. lat temu. Odkryci niedawno hobbici z Flores wyginęli 50 tys. lat temu, w podobnym czasie co Homo luzonensis z Filipin. Blisko 40 tys. lat temu zniknęli z mapy denisowianie, a nasi najbliżsi krewni, neandertalczycy, wyginęli 28-24 tys. lat temu.
You must be logged in to post a comment.