Polak współodkrywcą supernowej

Wizja artystyczna supernowej będącej eksplozją w układzie podwójnym gwiazd: białego karła i zwykłej gwiazdy. Źródło: ESA/ATG medialab/C. Carreau

Obserwatorium kosmiczne Gaia, należące do Europejskiej Agencji Kosmicznej, odkryło swoją pierwszą supernową, której nadano nazwę Gaia14aaa.

Astronomowie zlokalizowali ją w niepozornej galaktyce oddalonej o około 500 mln lat świetlnych od Ziemi. Supernowa to błysk związany ze śmiercią gwiazdy, należący do największych eksplozji we Wszechświecie.

Współodkrywcą supernowej jest Polak, dr hab. Łukasz Wyrzykowski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. W misji Gaia odpowiada on za system wykrywania zjawisk krótkotrwałych (takich jak supernowe) i kieruje siecią teleskopów naziemnych, które służą do ich badania.

Laboratorium Gaia (skrót od Global Astrometric Interferometer for Astrophysics) zostało wysłane w kosmos w grudniu 2013 roku (pisaliśmy o tym tutaj). Jego głównym zadaniem jest wyznaczenie pozycji miliarda gwiazd, dzięki czemu naukowcy będą mogli stworzyć najdokładniejszą mapę naszej galaktyki, Drogi Mlecznej. Badania będą prowadzone przez co najmniej pięć lat.

Zdjęcia z Ziemi potwierdzające obecność supernowej w galaktyce SDSS J132102.26+453223.8. Źródło: M. Fraser/S. Hodgkin/L. Wyrzykowski/H. Campbell/N. Blagorodnova/Z. Kostrzewa-Rutkowska/Liverpool Telescope/SDSS

Pojaśnienie w galaktyce nie zawsze oznacza zjawisko supernowej. Wiele innych obiektów na niebie zmienia jasność: jedne cyklicznie rozświetlają się i przygasają, inne natomiast zmieniają się gwałtownie i bez wcześniejszej zapowiedzi.

W tym wypadku dowodem odkrycia supernowej były charakterystyczne dla tego rodzaju rozbłysków linie widmowe żelaza i innych pierwiastków, które astronomowie dostrzegli w widmie tego obiektu. Zaobserwowana supernowa powstała w układzie podwójnym białego karła  i mniej masywnej gwiazdy. Gwiazdy znajdowały się na tyle blisko siebie, że masywniejszy biały karzeł systematycznie ściągał na siebie materię, aż po jakimś czasie osiągnął graniczną masę, przy której stał się niestabilny i eksplodował. W wyniku wybuchu zniszczony został cały układ gwiazd.

Naukowcy spodziewają się, że z pomocą misji Gaia w najbliższych latach odkryją jeszcze kilka tysięcy supernowych, a ponadto mniejsze gwiezdne eksplozje, pojaśnienia świadczące o narodzinach gwiazd, eksplozje związane z aktywnością czarnych dziur, a być może również inne zjawiska, których do tej pory nie znali.

Polecamy też:

Drużyna z Wrocławia triumfuje w zawodach łazików marsjańskich

Wybuchający wulkan uchwycony na filmie