Sądzisz, że kobiety nie potrafią znaleźć drogi? Oj, to bardziej skomplikowane

Hormony mogą mieć wpływa na orientację w terenie – tak wynika z badań kanadyjskich naukowców (fot. John Candy/Flickr.com)

Poruszanie się w terenie bywa trudne dla wielu osób – czasem gubimy się z niejasnych powodów. Za wybór właściwej drogi odpowiada nasza pamięć i w zależności od tego, jakie dane zdecydujemy się wykorzystać, możemy nawigować lepiej lub gorzej. Na działanie naszego mózgu wpływa jednak wiele czynników. Tym razem naukowcy postanowili przyjrzeć się działaniu hormonów.

Często spotykamy się z opinią, że kobiety mają wyjątkowo kiepską orientację w przestrzeni. Jako wieloletni pilot wycieczek nigdy się nie zgubiłam, ale rozumiem też, że dla wielu osób zupełnie nie będzie to argumentem – znają bowiem kobiety, które gubią się nawet w centrum handlowym. Naukowcy mają jednak interesujące wiadomości – być może to nie wina samych kobiet, a jedynie ich hormonów!

Naukowcy z kanadyjskich uniwersytetów połączyli siły, aby zbadać, jak poziom hormonów wpływa na działanie kobiecej pamięci. Dlaczego akurat kobiecej? Dużo łatwiej przetestować bowiem kobiety, których organizmy charakteryzują się stałymi zmianami poziomu hormonów. W tym przypadku poszukiwano zależności pomiędzy używaniem pamięci a estradiolem i progesteronem. Założono bowiem związek między poziomem tego pierwszego a sposobem orientowania się w terenie. To właśnie obserwowano w trakcie postawionego przed badanymi zadania.

Jest także drugi powód, wynikający niejako z pierwszego. O ludzkim mózgu wiemy już bardzo dużo, jednak statystycznie częściej przeprowadza się badania na mężczyznach. A to właśnie kobiecy mózg może kryć w sobie rozwiązania wielu problemów stojących przed naukowcami. Zdają sobie oni bowiem sprawę, że kobiecy mózg jest poddawany działaniu hormonów, a zatem często w badaniach przeprowadzonych na obu płciach pewne odstępstwa od normy uznawano po prostu za efekty owego hormonalnego wpływu. Niekoniecznie jednak musiało tak być – znajomość działania żeńskich mózgów może pomóc w podniesieniu jakości i wiarygodności innych prowadzonych badań naukowych.

Hormonalna wycieczka przez labirynt

45 kobiet w różnych fazach cyklu miesiączkowego zostało poproszonych o wykonanie prostego zadania – przejścia wirtualnego labiryntu w sposób jak najsprawniejszy i jak najszybszy. Każda z badanych mogła na początku dokładnie przyjrzeć się położeniu i konstrukcji labiryntu, było także dość czasu, by spróbować zapamiętać technikę przejścia przez plątaninę odnóg, korytarzy i ścian. Uczestniczki badania otrzymały także informacje na temat powtarzających się cech labiryntu – przykładowo: co trzecia ścieżka w lewo jest dobrym wyborem drogi, co druga – w prawo.

Po fazie przyglądania się i zapamiętywania, kobiety musiały przejść samodzielnie przez znany im już labirynt. Naukowcy obserwowali ich zachowanie w trakcie wirtualnej wędrówki, aby sprawdzić, którymi z posiadanych danych badane kierują się przy  wyborze drogi. Okazało się, że kobiety będące akurat w fazie owulacji – gdy poziom estradiolu był wysoki – częściej korzystały z zapamiętanych wskazówek dotyczących powtarzających się prawidłowości lub kierowały zapamiętaną (źle lub dobrze) kolejnością wykonywania zakrętów. Podobne były także wyniki kobiet w fazie folikularnej (przed owulacją) – posługiwały się one na ogół zapamiętanymi wskazówkami. Może to oznaczać, że progesteron ma istotny wpływ na działanie pamięci, jednak zawsze w połączeniu z estradiolem i jego działaniem.

Cykl miesiączkowy kobiety – wyraźnie zaznaczono zmiany w poziomie hormonów (rys. Thomas Steiner, Michał Komorniczak/Wikipedia.pl)

Z kolei kobiety w fazie lutealnej – czyli tuż po zakończeniu owulacji – z wysokim poziomem progesteronu i obniżonym z wysokiego poziomu estradiolem, częściej kierowały się wyobraźnią i pamięcią przestrzenną. Przywołując zapamiętany obraz całego labiryntu, usiłowały odgadywać, w którą stronę należy skręcać i jak długo poruszać się na wprost. Można to porównać do klasycznego zachowania kierowcy, który porusza się po znanej już okolicy, a napotykając na drodze korek, układa sobie w głowie plan objazdu.

Czy to znaczy, że kobiety naprawdę mają gorszą orientację w terenie?

Niezupełnie o to w badaniu chodziło, ale jeśli trzeba odpowiedzieć na to pytanie, odpowiedź powinna brzmieć: niekoniecznie, choć może to zależeć od dnia. Zdarzało się bowiem, że dwie osoby wykorzystujące różne rodzaje pamięci miały podobne wyniki, jeśli chodzi o czas czy liczbę pomyłek w trakcie spaceru przez splątane korytarze. W badaniu chodziło bowiem wyłącznie o to, by wskazać, że w zależności od poziomu hormonów mózg działa na różne sposoby. Był to przecież u badanych wybór absolutnie automatyczny.

Według naukowców przeprowadzających badanie istnieje prawdopodobieństwo, że wyniki kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną byłyby bardziej wyrównane – takimi badaniami zamierzają także zająć się w przyszłości. Chcieliby jednak w pierwszej kolejności przebadać matki i kobiety, które jeszcze nie rodziły – badania na szczurach wykazały bowiem, że samice posiadające potomstwo wykazują tendencje do kierowania się wyobraźnią przestrzenną i pamięcią długotrwałą niezależnie od poziomu hormonów. Czy tak samo będzie u ludzi? Czas pokaże.