captcha image

A password will be e-mailed to you.
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie to miejsce, które bardzo warto odwiedzić. Fot. Crazy Nauka

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie to miejsce, które bardzo warto odwiedzić. Fot. Crazy Nauka

Na zamku w Olsztynie widzieliśmy prawdziwe skarby: tablicę astronomiczną zrobioną przez Mikołaja Kopernika i egzemplarz jego dzieła „O obrotach sfer niebieskich”. 

Do Zamku Kapituły Warmińskiej w Olsztynie wybieraliśmy się od dawna, żeby zobaczyć tablicę astronomiczną służącą do wyznaczania równonocy, którą zrobił sam Kopernik. Dotarliśmy tam w ramach naszych Crazy Wypraw, a będąc na miejscu, zobaczyliśmy jeszcze więcej pamiątek po wielkim astronomie. I to jakich!

Taki widok z okien korytarza obok swoich komnat miał Kopernik na zamku w Olsztynie. Fot. Crazy Nauka

Taki widok z okien korytarza obok swoich komnat miał Kopernik na zamku w Olsztynie. Fot. Crazy Nauka

Od połowy XV wieku zamek ten podlegał królowi polskiemu, a zarządzali nim urzędnicy kościoła katolickiego skupieni w kapitule warmińskiej. Jednym z nich był Mikołaj Kopernik, który dokładnie 500 lat temu, w 1516 roku, objął urząd administratora olsztyńskiego zamku. Zarządzał nim i okolicznymi ziemiami do 1521 roku. W tym czasie przygotował też zamek do obrony przed najazdem zakonu krzyżackiego.

Przez te łukowe okna Kopernik prowadził swoje obserwacje astronomiczne na zamku w Olsztynie. Fot. Crazy Nauka

Przez te duże łukowe okna Kopernik prowadził swoje obserwacje astronomiczne na zamku w Olsztynie. Fot. Crazy Nauka

Zawsze mnie zastanawiało, czy Kopernik był księdzem, skoro sprawował taki urząd z ramienia kościoła. Otóż nie był. Był kanonikiem, czyli duchownym, który złożył pierwsze śluby, w tym ślub czystości. Do końca życia nie przyjął jednak święceń kapłańskich.

A czy śluby czystości zachował – cóż, to wątpliwe. W olsztyńskim zamku można przeczytać historię jego długoletniego związku z jego gospodynią Anną Schilling, za co potępiał Kopernika m.in. biskup warmiński Jan Dantyszek. Według portalu naukowego “Nicolaus Copernicus Thorunensis” kobieta, o której mowa, w rzeczywistości nazywała się Anna von der Schellings i była krewną astronoma – Kopernik był jej ciotecznym wujem i najbliższym żyjącym krewnym, pod którego opiekę schroniła się po śmierci męża. Co dokładnie ich łączyło – tego nie dowiemy się nigdy. Istnieje prawdopodobieństwo, że napomnienia Dantyszka (który sam miał córkę z nieprawego łoża) były w istocie grą polityczną, choć nie należy wykluczyć i tego, że pomnikowy Kopernik miał też ludzkie słabości.

Tablica astronomiczna wykonana przez Kopernika. Fot. Crazy Nauka

Strzałka wskazuje tablicę astronomiczną wykonaną przez Kopernika na zamku w Olsztynie. Fot. Crazy Nauka

Zarządzając zamkiem, Kopernik-naukowiec nie próżnował. Pisał swój słynny traktat o monecie i prowadził obserwacje astronomiczne. Te ostatnie, rzecz jasna, zainteresowały nas najbardziej. Na jednej z zamkowych ścian pozostawił samodzielnie sporządzoną tablicę astronomiczną. Dzięki niej wyznaczył dzień równonocy – wiosennej i jesiennej.

Cały ten proces był dość karkołomny. Astronom ustawił naczynie z rtęcią na parapecie okna zamkowego, tak by odbity w nim promień światła słonecznego padał na przeciwleglą ścianę. W dniach sąsiadujących z dniem równonocy odrysowywał na ścianie linie wyznaczone przez ten promień – 15 z nich jest fragmentami hiperboli, zaś jedna to linia prosta – i właśnie ona wyznacza dzień równonocy. Wskutek licznych remontów w zamku tablica nie zachowała się w całości, m.in. zatarł się podpis „EAQUINOCTIUM”, czyli „równonoc”, przy linii prostej.

W czasach Kopernika na podstawie równonocy wyznaczano terminy ruchomych świąt kościelnych, a problemem było to, że rok kalendarzowy określony przez sobór w Nicei coraz bardziej rozmijał się z rokiem astronomicznym. Różnica sięgała już 10 dni, a obliczenia dokonane przez wielkiego astronoma pomogły to uporządkować.

Tablica astronoiczna Kopernika w korytarzu olsztyńskiego zamku zachowała się tylko częściowo. Fot. Crazy Nauka

Tablica astronomiczna Kopernika w korytarzu olsztyńskiego zamku zachowała się częściowo. Fot. Crazy Nauka

Tablica znajduje się na ścianie korytarza zamkowego, za którą są pomieszczenia zajmowane niegdyś przez Kopernika. Warto przyjrzeć się ich sufitowi, nazwanemu kryształowym – na zdjęciu poniżej sami zobaczcie, dlaczego. Jeśli wejdzie się piętro wyżej, można sobie obejrzeć, jak wygląda ten sufit z wierzchu i jaką techniką go zbudowano. To naprawdę fajna obserwacja.

Kryształowe sklepienie w komnacie Kopernika. Fot. Crazy Nauka

Kryształowe sklepienie w komnacie Kopernika. Fot. Crazy Nauka

Kolejna rzecz warta zobaczenia to wystawa przedmiotów związanych z Kopernikiem, znajdująca się w jego dawnych komnatach. Można tam zobaczyć kopie jego dzieł i odręcznych notatek, w tym wczesne wydanie „De revolutionibus orbium caelestium” (na zdjęciu poniżej), rękopis traktatu o monecie czy listy Kopernika do Zygmunta Starego, w których astronom prosił króla o zbrojną pomoc w odparciu najazdu krzyżackiego.

Kopia egzemplarza "O obrotach sfer niebieskich" ("De revolutionibus orbium coelestium"), astronomicznego dzieła życia Mikołaja Kopernika. Fot. Crazy Nauka

Kopia egzemplarza “O obrotach sfer niebieskich” (“De revolutionibus orbium coelestium”), astronomicznego dzieła życia Mikołaja Kopernika. Fot. Crazy Nauka

Wystawa jest dobrze ogarnięta pod względem multimedialnym i naprawdę atrakcyjnie się prezentuje. Szczerze polecam ją Wam wszystkim.

Fot. Crazy Nauka

Fot. Crazy Nauka

Poziom podłogi w zamku olsztyńskim zmieniał się po wielu przebudowach. Fot. Crazy Nauka

Poziom podłogi w zamku olsztyńskim zmieniał się po wielu przebudowach. Fot. Crazy Nauka

Stanowisko pracy Mikołaja Kopernika w olsztyńskim zamku. Fot. Crazy Nauka

Stanowisko pracy Mikołaja Kopernika w olsztyńskim zamku. Fot. Crazy Nauka

Nie ma więcej wpisów