captcha image

A password will be e-mailed to you.

Wbrew temu, co sądzi wiele osób – wątroba nie boli. Jeśli przestaje działać prawidłowo, to dzieje się to najczęściej po cichu i powoli, niekiedy całymi latami. Jak więc zapobiec takiej sytuacji? I w jaki sposób rozpoznać niepokojące sygnały, zanim będzie za późno? Zebrałam dla Was niezbędne informacje na ten temat.

Piotr i ja zostaliśmy ambasadorami akcji „Listy od W.”. Pod tym frapującym tytułem kryje się kampania, której celem jest wzrost świadomości w zakresie problemu przewlekłych wirusowych zapaleń wątroby (WZW) typu B i C oraz raka wątrobowokomórkowego. I w ramach tej akcji będziemy Was przez najbliższe miesiące namawiać, żebyście byli dobrzy dla swojej wątroby: nie przeciążali jej tłustym jedzeniem i alkoholem, no i regularnie ją  „serwisowali”. Uwierzcie mi, że to równie ważne jak dbanie o samochód. Dane brytyjskie pokazują, że choroby wątroby należą do pięciu najczęstszych przyczyn śmierci u osób w wieku 20-34 lat [1].

Zniszczona złym traktowaniem czy przeoczoną infekcją wątroba przestaje być buforem pomiędzy Wami a toksynami tego świata. I, uwierzcie mi, naprawdę tego nie chcecie.

Dlatego chcę Wam dziś opowiedzieć o tym naszym wewnętrznym sprzymierzeńcu, który bierze dużo na siebie, ale wymaga niezbędnego minimum uwagi i dobrego traktowania, by nam dobrze służyć.

Tekst skonsultowałam ze specjalistami z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego.

A jeśli temat Was wciągnie i będziecie chcieli więcej dowiedzieć się o tym, jak prawidłowo dbać o wątrobę, koniecznie wejdźcie na stronę https://watrobanieboli.pzh.gov.pl/.

1. Wątroba nie zajmuje się jedynie neutralizacją toksyn

Wątroba to jeden z naszych największych i najważniejszych narządów. Pełni tak wiele funkcji, że trudno je wszystkie wymienić, a tymczasem większość z nas kojarzy ją przede wszystkim z organem zajmującym się neutralizacją alkoholu po suto zakrapianych imprezach. To grube niedopowiedzenie.

Tak naprawdę wątroba to największe laboratorium chemiczne naszego organizmu, w którym zachodzi synteza m.in. białek i czynników krzepnięcia oraz metabolizm hormonów, które są niezbędne do funkcjonowania innych narządów.

Wątroba stanowi część układu pokarmowego, w ramach którego zajmuje się gospodarką tłuszczową (m.in. przekształca węglowodany i białka w tłuszcze). Produkuje żółć niezbędną do trawienia i wchłaniania tłuszczów. Zamienia też węglowodany w łatwo przyswajalną dla organizmu glukozę, którą gromadzi i uwalnia w miarę potrzeby, dzięki czemu jest czymś w rodzaju naszego naturalnego „akumulatora”.

Wytwarza aż 85 proc. wszystkich białek znajdujących się w osoczu oraz syntetyzuje czynniki krzepnięcia krwi [2]. Gromadzi zapasy żelaza oraz witamin: A, D i B12.

Świetnie sprawdza się w roli „firmy sprzątającej”, usuwając produkty przemiany materii i zużyte komórki z naszej krwi. Ponadto, znajdując się na usługach układu odpornościowego, wyłapuje we krwi i niszczy m.in. produkty procesów zapalnych czy patogeny. Pełni przy tym ważną rolę w kształtowaniu się odpowiedzi odpornościowej organizmu.

I wreszcie funkcja, z której wątroba słynie najbardziej, czyli odtruwanie organizmu. Ten fantastyczny narząd filtruje i neutralizuje toksyny znajdujące się zarówno w alkoholu, jak i w żywności czy lekarstwach.

2. Wątroba nie boli

Narząd ten nie jest unerwiony, w związku z czym nie może boleć. Niemniej jednak ból może wywoływać powiększona (z różnych przyczyn, o których za chwilę) wątroba, która uciska sąsiadujące z nią narządy wewnętrzne oraz napina otrzewną, czyli otaczającą ją unerwioną tkankę. Bardziej zgodne z rzeczywistością jest więc stwierdzenie „ból w okolicy wątroby”.

3. Wątroba potrafi się regenerować

Niekiedy słyszy się, że wątroba może „odrosnąć”. Bardziej precyzyjnym określeniem jest „regeneracja”. Znanych jest wiele przypadków, kiedy po usunięciu fragmentu wątroba wracała do początkowych rozmiarów i dalej pełniła swoją funkcję. Badania na szczurach pokazały, że nawet po odjęciu dwóch trzecich objętości wątroby narząd ten w niedługim czasie odzyskiwał swoje pierwotne rozmiary [3].

Zdolności regeneracyjne ludzkiej wątroby również są imponujące, co jest godne podziwu przy dużych rozmiarach tego narządu. Waży on średnio 1,3-1,5 kg u kobiet i 1,5-1,7 kg u mężczyzn [2].

Wątroba może więc wrócić do początkowych rozmiarów, ale nie do wyjściowego kształtu. Jednak nie jest w stanie regenerować się bez końca – przewlekłe narażanie jej na czynniki toksyczne czy powodujące stan zapalny może prowadzić do jej trwałego uszkodzenia.

4. Choroby wątroby nie są problemem wyłącznie osób nadużywających alkoholu

To prawda, że częste, wieloletnie picie alkoholu uszkadza komórki wątroby, a wskutek tego prowadzi do jej zapalenia, włóknienia, a w końcu marskości. Na marskość wątroby choruje 0,1 proc. Europejczyków. Następstwem tego jest 170 tys. zgonów z tego powodu każdego roku [4]. Czy jednak rzeczywiście wszyscy ci ludzie nadużywają lub nadużywali alkoholu?

Nie. Według badań najczęstszymi przyczynami marskości i raka wątrobowokomórkowego (HCC, złośliwego nowotworu wątroby) oprócz nadużywania alkoholu są: wirusowe zapalenie wątroby typu B i C oraz metaboliczna stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. metabolic associated fatty liver disease, MAFLD), do niedawna nazywana niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (ang. non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD).

Tak więc nadużywanie alkoholu jest jedną z kilku głównych przyczyn chorób wątroby, ale nie jedyną.

5. Czego wątroba najbardziej nie lubi?

Wątrobie szkodzą najbardziej: alkohol – zwłaszcza spożywany codziennie albo prawie codziennie, nawet w niewielkich ilościach – oraz tłuszcze, zwłaszcza te nasycone, występujące głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, ale również w oleju palmowym czy kokosowym. W diecie służącej wątrobie niezalecane są więc potrawy smażone, które chłoną z patelni całe mnóstwo tłuszczu, ale także słodycze. Dodatkowo, zbyt duża ilość cukru i produktów węglowodanowych również nie służy wątrobie, bo po ich zjedzeniu rośnie stężenie insuliny we krwi, a wysoki poziom tego hormonu nakazuje m.in. wątrobie odkładanie tłuszczu, co może prowadzić do stłuszczenia tego narządu.

Szkodliwe są również produkty wysokoprzetworzone, które są zazwyczaj bogate w cukry proste, w tym syrop glukozowo-fruktozowy, a także sól, tłuszcze i substancje konserwujące.

Należy jednak wystrzegać się diet-cud, bo są one zazwyczaj niezbilansowane, a dodatkowo zbyt szybkie tempo chudnięcia nasila zmiany stłuszczeniowe w wątrobie [5]. Dlatego też najlepszą metodą zgubienia zbędnych kilogramów jest zbilansowana dieta oraz regularna aktywność fizyczna.

6. Czy kawa szkodzi wątrobie?

Wręcz przeciwnie – działa na nią pozytywnie, i może zapobiegać stłuszczeniu!

Dowodzi tego wiele publikacji naukowych [6], w tym przedstawiona na konferencji IBD Liver Disease Conference metaanaliza, która objęła 16 badań z udziałem ponad 3000 osób pijących kawę i 132 tys. osób stroniących od tego napoju. W ramach badania udowodniono że w porównaniu z osobami niepijącymi kawy jej smakosze (wypijający dwie lub więcej filiżanek dziennie) są o 47 proc. mniej narażeni na wystąpienie MAFLD, mają o 27 proc. niższe ryzyko wystąpienia zaawansowanego zwłóknienia wątroby oraz zmniejszone ryzyko zachorowania na raka wątrobowokomórkowego (HCC) [7].

7. Czy cudowne „detoksy” pomogą wątrobie?

Internet roi się od modnych diet „oczyszczających” czy „detoksykujących” organizm. O tym, dlaczego te detoksy nie mogą działać, pisaliśmy już szerzej w Crazy Nauce. Tu wypada wspomnieć, że detoksykacja rozumiana jako usuwanie niepożądanych substancji zachodzi w naszym organizmie nieustannie. Zarządza tym bardzo sprawny system, którego ważny punkt stanowi wątroba. Oprócz tego oczyszczanie organizmu z niepotrzebnych oraz potencjalnie szkodliwych substancji odbywa się poprzez nerki, płuca oraz skórę.

Aby kluczowy element tej układanki, jakim jest wątroba, prawidłowo działał, należy mu zapewnić zbilansowaną, racjonalną dietę uwzględniającą uwagi z punktów 5 i 6 oraz zdrowy styl życia ze szczególnym naciskiem na odpowiednią ilość ruchu, snu oraz zminimalizowanie stresu.

8. Wirusowe zapalenia wątroby typu B i C to podstępne choroby

Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) jest chorobą wywoływaną przez wirus HBV (z ang. hepatitis B virus), zaś wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C) wywołuje wirus HCV (z ang. hepatitis C virus). Przebieg tych chorób znacznie się różni. Zakażenie HBV manifestuje się najczęściej ostrym zapaleniem wątroby, podczas gdy HCV przyjmuje z reguły postać pierwotnie przewlekłą. Obie choroby mają jednak sporo wspólnego, bo w postaci przewlekłej przez wiele lat mogą przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo, co utrudnia ich wczesne rozpoznanie.  Główny problem polega na tym, że osoba nieświadoma zakażenia może być źródłem dalszych infekcji. Przewlekłe zakażenie zarówno HBV, jak i HCV prowadzi do uszkodzenia wątroby i marskości tego narządu [8].

9. Przewlekłe WZW B i WZW C = większe ryzyko nowotworu

Przewlekłe zapalenia wątroby typu B i C mają jeszcze jeden wspólny mianownik: mogą prowadzić do wystąpienia raka wątrobowokomórkowego (HCC – od ang. hepatocellular carcinoma), czyli złośliwego nowotworu wątroby. Jest on najczęstszym pierwotnym nowotworem wątroby i jedną z głównych przyczyn zgonów z powodu nowotworów na świecie. Znajduje się też na szóstym miejscu na świecie pod względem częstości występowania wśród nowotworów złośliwych i na czwartym wśród onkologicznych przyczyn zgonów [9]. 

Prawidłowość jest taka, że zdecydowana większość przypadków raka wątrobowokomórkowego rozwija się w obrębie wątroby dotkniętej marskością, a do tego stanu prowadzą przewlekłe zakażenia HBV i HCV. Rokowania pogarsza to, że nowotwór bywa wykrywany późno, ponieważ we wcześniejszych jego stadiach chory nie ma żadnych objawów. Wczesną postać choroby leczy się poprzez wycięcie guza, termoablację, lub przeszczepienie wątroby. Terapie, które mogą być zastosowane w zaawansowanej już postaci choroby, czyli: chemoembolizacja, chemioterapia ogólna, immunoterapia, nie dają jednak pomyślnych rokowań. [8].

Tak więc – jak zawsze – lepiej zapobiegać, niż leczyć. W Polsce istnieją obowiązkowe szczepienia przeciw WZW B, wprowadzone dopiero w latach 90., więc znaczna część osób nie została nimi objęta. Niezaszczepieni powinni więc nadrobić zaległości oraz przejść badania przesiewowe. Jako że szczepionka przeciw WZW C nie została jeszcze opracowana, specjaliści zalecają regularne badania, pozwalające stwierdzić zakażenie wirusem HCV. [9].

Więcej informacji na ten temat znajdziecie na stronie: https://watrobanieboli.pzh.gov.pl/profilaktyka-wirusowego-zapalenia-watroby-typu-b-i-c/


Artykuł jest elementem współpracy z Narodowym Instytutem Zdrowia Publicznego PZH – Państwowym Instytutem Badawczym w ramach kampanii „Listy od W.”.


Referencje:   

1. UK national statistics https://www.gov.uk/government/publications/liver-disease-applying-all-our-health/liver-disease-applying-all-our-health#fn:1  , dostęp 31.05.2021

2. Wątroba – budowa i funkcje; J. Juszczyk; https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/50948,watroba-budowa-i-funkcje; dostęp 31.05.2021

3. Liver Regeneration, G. K. Michalopoulos, M. C. DeFrances; Science 04-04-1997; https://science.sciencemag.org/content/276/5309/60; dostęp 31.05.2021

4. Liver cirrhosis mortality in Europe, with special attention to Central and Eastern Europe; W. Zatoński i in.; Eur Addict Res 2010; 16: 193-201; https://www.researchgate.net/publication/45097407_Liver_Cirrhosis_Mortality_in_Europe_with_Special_Attention_to_Central_and_Eastern_Europe; dostęp 01.07.2021

5. Dieta w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby; https://watrobanieboli.pzh.gov.pl/dieta-w-leczeniu-wirusowego-zapalenia-watroby/; 31.05.2021

6. Coffee consumption in MAFLD patients with lower insulin resistance is associated with lower risk of severe fibrosis; K. Bambha i in.; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24267865/; dostęp 31.05.2021 

7. Coffee a powerful addition to MAFLD treatment arsenal – Meta-analysis; https://www.medicalbrief.co.za/archives/coffee-a-powerful-addition-to-MAFLD-treatment-arsenal-meta-analysis/; dostęp 31.05.2021

8. Przewlekłe wirusowe zapalenia wątroby typu B i C;

https://watrobanieboli.pzh.gov.pl/o-programie/przewlekle-wirusowe-zapalenia-watroby-typu-b-i-c/; dostęp 31.05.2021

9. Villanueva A. Hepatocellular Carcinoma”. Longo D.L (ed). New England Journal of Medicine 2019; 380 (15): 1450–62; https://doi.org/10.1056/NEJMra1713263, dostęp 31.05.2021

Nie ma więcej wpisów