captcha image

A password will be e-mailed to you.

Myślicie, że zdolności regeneracyjne Deadpoola są kompletnie oderwane od realiów przyrody? No to poznajcie zwierzęta z supermocami – pisze gościnnie u nas na blogu biotechnolog Marcin Osuch.

W kinach króluje druga część przygód nieśmiertelnego superbohatera – Deadpoola. Jest świetnie wyszkolonym wojownikiem wyposażonym w czynnik regenerujący, który czyni go praktycznie niezniszczalnym. Bezpośredni strzał w głowę czy ucięta kończyna nie stanowią żadnego problemu i z łatwością się odtwarzają. Czynnik ten „przeszczepiono” mu od jeszcze bardziej popularnego mutanta – Wolverine’a.

Wydawałoby się, że istotom spoza świata science fiction niezmiernie daleko do zdolności regeneracyjnych, jakimi włada wyżej wspomniana dwójka. Tymczasem przyroda pełna jest stworzeń, które nie ustępują znowu tak bardzo dwóm superbohaterom.

Supermoce kręgowców

Jaszczurka po odrzuceniu ogona

Zacznijmy od klasyki, o której wszyscy słyszeliśmy na lekcji biologii: jaszczurki. W przypadku zagrożenia życia zwierzę to jest w stanie odrzucić swój ogon, aby odwrócić uwagę napastnika i ujść cało z napaści. Ogon ten po jakimś czasie w pełni odrośnie, ale może to zająć nawet 9 miesięcy.

Pozostając jeszcze chwilę wśród kręgowców (które, swoją drogą, mają raczej przeciętne zdolności w dziedzinie regeneracji) i pochylmy się nad aksolotlem meksykańskim. Gatunek ten jest interesujący z dwóch powodów. Pierwszym z nich jest zdolność do odtworzenia w pełni funkcjonalnej kończyny – wraz z układem kostnym i mięśniowym – w ciągu kilku tygodni. Zwierzęta te potrafią nawet wytworzyć nowe połączenia neuronowe, aby odzyskać czucie w nogach utracone z powodu uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Aksolotl meksykański. Fot. Уткина Дарья /Wikimedia

Drugim dowodem na niezwykłość aksolotla jest zjawisko neotenii, czyli zdolność postaci larwalnej do rozmnażania płciowego zarezerwowanego przeważnie dla osobników dorosłych. W środowisku naturalnym aksolotl nigdy nie przekształca się w dojrzałą formę, która nazywana jest wtedy ambystomą. Można to jednak sztucznie wywołać poprzez podawanie larwie enzymu trzustkowego, tyrozyny.

Nieśmiertelne robaki

Największych twardzieli spotkamy jednak pośród bezkręgowców. Na przykład niezwykle popularne rozgwiazdy, hodowane także w prywatnych akwariach, podobnie jak aksolotl są w stanie odtworzyć utraconą kończynę. Działa to i w drugą stronę – utracone ramię może odbudować resztę organizmu, pod warunkiem że będzie miało nieuszkodzony tzw. pierścień okołogębowy, czyli centralny nerw rozgwiazdy, od którego odchodzi 5 pni nerwowych.

Jednak za mistrza regeneracji można uznać planarię, u nas znaną jako wirek należący do typu płazińców. Te dość prymitywne, płaskie robaki występują powszechnie zarówno w wodach słodkich, jak i słonych. Już w 1901 roku Thomas Morgan zauważył, że po przekrojeniu planarii na dwoje otrzyma… dwa nowe, pełnoprawne organizmy. Kolejne eksperymenty udowodniły, że nawet pocięcie na ponad 250 kawałków nie stanowi przeszkody dla planarii i z każdego takiego fragmentu odtworzy się nowe, w pełni funkcjonalne zwierzę zawierające układ pokarmowy, głowę, prymitywne oczy czy nawet mózg!

Nowsze badania udowodniły, że planarie są nieśmiertelne z fizjologicznego punktu widzenia – tzn. nie mogą umrzeć ze starości, ponieważ wszystkie stare komórki zastępowane są nowymi, zdrowymi. Nie występują u nich także naturalnie nowotwory mimo wysokiego poziomu podziałów komórkowych. Matka Natura obdarzyła je bardzo wysokim poziomem neoblastów. Są to pluripotentne komórki macierzyste, czyli takie, które mogą się zróżnicować w każdą inną komórkę w ciele (tu akurat wirka) i zastąpić tę uszkodzoną lub wziąć udział w odtwarzaniu utraconego fragmentu organizmu. Wiele genów tych robaków jest homologicznych do ludzkich, więc studiowanie ich zdolności teoretycznie przybliża nas do wiedzy nt. naszych komórek macierzystych. Chciałoby się myśleć, że stąd już prosta droga ku złamaniu tajemnic transplantacji organów, hodowania ich czy przedłużania ludzkiego życia… Na to jednak musimy jeszcze trochę poczekać.

 

Nie ma więcej wpisów