captcha image

A password will be e-mailed to you.

Ludzie często mylą „teorię” z „hipotezą”. Kwestionują proces ewolucji jako fakt, myląc go z teorią ewolucji opracowaną przez Karola Darwina i Alfreda Wallace’a. Uporządkujmy ten bałagan.

Dziś przypada 210. rocznica urodzin Karola Darwina, a w listopadzie tego roku minie 160 lat od wydania jego dzieła “O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego”, w którym przedstawił podstawy swojej teorii ewolucji.

Tyle lat minęło, a wciąż całe mnóstwo ludzi kwestionuje proces ewolucji jako fakt naukowy! Kiedy pytałam biologów o ten „fenomen”, odpowiadali pytaniem: ”A dlaczego nikt jakoś nie kwestionuje grawitacji i opisującej jej ogólnej teorii względności?”. Tymczasem względem ewolucji jako procesu oraz opisującej jej teorii darwinowskiej wciąż wytaczane są ciężkie działa, łącznie z tak żenującymi jak karykatura Darwina z 1871 roku, przedstawiająca go z ciałem orangutana. Tak, ludzie w XXI wieku wciąż sądzą, że „Karol Darwin dowodzi, że człowiek od małpy pochodzi”.

Notabene nie pochodzimy od “małpy”, tylko mamy wspólnego przodka ze wszystkimi małpami naczelnymi, podobnie jak w bardziej odległej przeszłości Ziemi wszystkie żywe wtórouste stworzenia miały wspólnego przodka, który należał do gatunku Saccorhytus coronarius, żył 540 mln lat temu i wyglądał tak:

Rekonstrukcja wyglądu Saccorhytus coronarius. Źródło: Nature

Tak więc największy sprzeciw w negacjonistach budzi ścisły związek człowieka jako gatunku ze światem zwierząt. Cóż, nauka zdjęła nas z piedestału, który samowolnie zajęliśmy, i postawiła w miejscu nam należnym, czyli na jednej z gałęzi ogromnego drzewa życia na Ziemi.

„Fakt naukowy”, „teoria” czy „hipoteza”?

Zostawmy na chwilę teorię ewolucji, a zajmijmy się procesem ewolucji – a jest on niepodważalnym faktem naukowym, udokumentowanym dowodami wywodzącymi się z wielu dziedzin nauki.

Żaden z powszechnie obdarzanych szacunkiem naukowców-przyrodników nie podaje więc w wątpliwość występowania zjawiska ewolucji i jego decydującej roli w zróżnicowaniu i funkcjonowaniu biosfery

pisze dr hab. Paweł Koperski z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Oryginalny rysunek drzewa życia, czyli drzewa filogenetycznego, wykonany własnoręcznie przez Karola Darwina. Źródło: Wikimedia

A co z teorią ewolucji?

Tutaj największym chyba problemem okazuje się potoczne rozumienie terminu “teoria”, pojmowanego jako coś spekulatywnego, niepopartego wystarczającymi dowodami.

W nauce słowo to ma zupełnie inne znaczenie. Spekulatywnym dowodzeniem jakichś twierdzeń zajmuje się „hipoteza”, natomiast „teoria” ma niezwykle mocną pozycję: wieńczy badania naukowe, jest więc najbardziej rzetelną, rygorystyczną i kompletną formą wiedzy naukowej. Oczywiście nie jest “nieomylna”, tak więc podlega modyfikacjom i procesom falsyfikacji przez świat nauki metodami naukowej metodologii.

Zgodnie z tą definicją, jak do tej pory nie udało się podważyć stworzonej przez Darwina (oraz równolegle przez Alfreda Wallace’a) teorii ewolucji. Jednak została ona zweryfikowana oraz rozwinięta o nowsze odkrycia naukowe. Tak więc dziś obowiązuje syntetyczna teoria ewolucji lub, szerzej, neodarwinizm, opracowany w XX wieku przez ewolucjonistów, jako synteza teorii Darwina-Wallace’a ze współczesnymi osiągnięciami genetyki i paleontologii oraz przy wykorzystaniu zaawansowanych obliczeń matematycznych.  

Czego Karol Darwin dowodził?

Swoje zasadnicze wnioski na temat teorii ewolucji Darwin zawarł w rewolucyjnej jak na owe czasy książce „O powstawaniu gatunków na drodze doboru naturalnego”. Niektóre elementy tej teorii zostały niezależnie zaproponowane przez innego brytyjskiego biologa, wspomnianego już Alfreda Wallace’a. Przewrót darwinowski spowodował w świecie nauki wydźwięk porównywalny z rewolucją wywołaną przez tezy Kopernika, Newtona czy Einsteina.

Karol Darwin

Główne tezy teorii ewolucji sformułowanej przez Darwina to:

  • Wszystkie żyjące i wymarłe gatunki pochodzą od jednej lub kilku pierwotnych form życia. Początkowo bardzo podobne do siebie, z biegiem czasu gromadziły zmiany i obecnie bardzo się od siebie różnią.
  • Przyczyną zmian ewolucyjnych jest dobór naturalny – czyli selektywne przeżywanie i rozmnażanie się niektórych osobników („lepiej dostosowanych”), wydających na świat podobne potomstwo.

Jak podaje dr hab. Koperski, według współczesnych ujęć można wyróżnić 8 zasadniczych dowodów ewolucji, opartych na licznych przykładach dotyczących zarówno gatunków żyjących współcześnie, jak i wymarłych:

1. Hierarchiczna organizacja życia – zarówno wymarłe, jak i współczesne gatunki można uporządkować hierarchicznie w oparciu o ich cechy, co wynika z długotrwałego procesu rozszczepiania i różnicowania.

2. Homologia – wiele struktur biologicznych, pomimo odmiennych funkcji, wciąż wykazuje podobieństwo do struktur występujących u przodków tych organizmów.

3. Podobieństwa embriologiczne – niektóre cechy przodków, w oczywisty sposób nieprzydatne w dalszych stadiach rozwoju, pojawiają się na etapie rozwoju embrionalnego.

4. Narządy szczątkowe – niektóre struktury anatomiczne, które pełniły istotne funkcje u przodków, występują także u potomków, jednak nie pełnią u nich żadnych funkcji.

5. Konwergencja – narządy występujące u różnych grup organizmów, pomimo że strukturalnie różnią się od siebie, często pełnią podobne funkcje.

6. Niedoskonałości budowy – istnieje wiele narządów, które mają ewidentne “błędy konstrukcyjne”, co wskazuje na to, że nie mogą być efektem przemyślanego planu.

7. Zasięgi geograficzne – fakt, iż wiele organizmów zasiedliło zwłaszcza oddalone od siebie i izolowane rejony planety, da się wytłumaczyć tylko koncepcją ich pochodzenia od wspólnych przodków.

8. Formy pośrednie – u wielu różnych gatunków i wyższych taksonów da się rozpoznać bardzo wiele struktur o skrajnych i pośrednich stopniach rozwoju (w tym struktur molekularnych czy adaptacji morfologicznych).

Jeśli chcecie poczytać więcej na temat ewolucji, zajrzyjcie do źródeł:

Paweł Koperski, Współczesne poglądy na teorię ewolucji

Encyclopaedia Britannica

Nie jesteśmy portalem. To blog tworzony przez dwie osoby – Olę i Piotra (a ten tekst napisałam ja, Ola). Jeśli mój tekst Ci się spodobał, do czegoś się przydał lub coś wyjaśnił – to świetnie. Wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były rzetelne i jasne. Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę. Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy 🙂

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Nie ma więcej wpisów