Duch na obrazie Picassa

“Błękitny pokój” Picassa z 1901 roku skrywa portret mężczyzny z muszką.

Naukowcy odkryli portret mężczyzny niewidoczny pod wierzchnią warstwą farby na obrazie „Błękitny pokój”. Dzięki nowym technologiom prześwietlania obrazów udało się zlokalizować już wiele takich ukrytych malowideł. Pokazujemy ich przykłady.

Na słynnym obrazie Pabla Picassa “Błękitny pokój” z 1901 roku naukowcy już w latach 50. XX wieku dostrzegli dziwne smugi, które sugerowały, że „Błękitny pokój” skrywa jeszcze jedną warstwę, zamalowaną z jakiegoś powodu przez artystę. Okazało się, że pod spodem widnieje portret brodatego mężczyzny w muszce, podpierającego twarz na dłoni. Po namalowaniu go Picasso odwrócił płótno do pozycji horyzontalnej i sportretował nagą kobietę w sypialni.

Tajemniczego mężczyznę po raz pierwszy udało się wykryć w latach 90., kiedy naukowcy wykonali zdjęcie rentgenowskie obrazu. Dokładniejsze badania stały się możliwe dzięki rozwojowi techniki: w 2008 roku Patricia Favero, konserwator zabytków z galerii Phillips Collection, gdzie wystawiany jest obraz, użyła do jego analizy kamery termowizyjnej, czyli analizującej promieniowanie podczerwieni. Ta sama technika wykorzystywana jest m.in. w noktowizorach. Okazało się, że dla tej długości fali błękit pruski, czyli główny pigment wykorzystany przez Picassa przy tworzeniu „Błękitnego pokoju”, pozostaje niemal przezroczysty. To pozwoliło naukowcom odfiltrować barwy wierzchniej warstwy i zobaczyć to, co się pod nią ukrywa. Dopiero niedawno zdecydowali się ujawnić wyniki tych badań. Widzicie je powyżej.

To nie jedyny taki przypadek, bo Picasso słynął z zamalowywania swoich obrazów. W 1989 roku pod obrazem „Kobiety prasującej” z 1904 roku naukowcy odkryli odwrócony o 180 stopni portret mężczyzny, prawdopodobnie jednego z dwóch przyjaciół Picassa: artysty Ricarda Canalsa lub rzeźbiarza Mateu Fernándeza de Soto. Odkrycia dokonano również dzięki wykorzystaniu kamery podczerwieni.

Pablo Picasso, „Kobieta prasująca”, 1904 rok. Pod wierzchnią warstwą kryje się portret mężczyzny.

Jak dla mnie najciekawszym odkryciem jest to, co naukowcy odnaleźli na początku czerwca 2014 roku na obrazie XVII-wiecznego holenderskiego malarza Hendricka Anthonissena, przedstawiającym scenę na plaży w Hadze. Konserwatorzy z Fitzwilliam Museum przy Uniwersytecie Cambridge, gdzie przechowywany jest ten obraz, od dawna zastanawiali się, na co spoglądają zebrani na plaży ludzie. Kiedy odnawiali malowidło, zdejmując z niego warstwę pożółkłego werniksu, nagle odkryli na nim zamalowaną wcześniej ludzką postać wyglądającą na zawieszoną pośród fal. Po dalszych pracach, prześwietleniu obrazu promieniami rentgenowskimi i zbadaniu w podczerwieni, okazało się, że postać stoi na cielsku wieloryba. Widok martwych waleni na brzegu nie należał wówczas do rzadkości, jednak sportretowane martwe zwierzę na obrazie wraz ze stojącym na nim mężczyzną mogło zostać uznane za element w złym guście, dlatego artysta zamalował ten fragment obrazu.

Widok plaży w Hadze pędzla Hendricka Anthonissena z 1641 roku z ukrytym na nim martwym wielorybem.

Widok plaży w Hadze pędzla Hendricka Anthonissena z 1641 roku. Ukryto na nim martwego wieloryba.

Pod obrazem pędzla Rembrandta „Stary człowiek z brodą” z 1632 roku ukrywa się niedokończony autoportret artysty. Odkryto go w 2011 roku dzięki użyciu spektrometru fluorescencji rentgenowskiej, która ujawnia pigmenty w ukrytych warstwach farby.