Efekt Matyldy

Dzień kobiet. Można go obchodzić lub ignorować. My jednak chcemy wspomnieć o problemie, który istnieje od setek lat i zdaje się wręcz narastać.

To efekt Matyldy. Zjawisko opisane w 1993 roku przez Margaret Rossiter polega na dyskryminacji przez mężczyzn osiągnięć naukowych kobiet. W tym roku przeprowadzono analizę ponad tysiąca prac naukowych, z której wynika, że naukowcy częściej cytują prace mężczyzn niż kobiet (oczywiście uwzględniono proporcje liczby tych prac). Inne badania potwierdzają, że oceniając kandydatów na profesorów dyskryminuje się kobiety. Również nagrody naukowe nieproporcjonalnie częściej dostają mężczyźni.

Historia pełna jest przykładów jawnej i bezczelnej dyskryminacji kobiet w nauce.

Trotula de Ruggiero to lekarka, która żyła w XI i XII wieku we Włoszech. Specjalizowała się w ginekologii. Po jej śmierci zaczęto fałszować informacje na jej temat uznając, że tak wybitna osoba nie mogła być kobietą. Z czasem wręcz próbowano zaprzeczać jej istnieniu.

Lise Meitner była Austriaczką, specjalistką fizyki jądrowej. Jako pierwsza opisała teoretyczne podstawy rozszczepienia jądra atomowego. Za jej osiągnięcia w 1944 roku Nagrodę Nobla dostał Otto Hahn.

Chien-Shiung Wu w 1957 roku wykonała jako pierwsza eksperyment pokazujący zjawisko łamania parzystości w rozpadach jądrowych beta. W tym samym roku Nobla dostali za te badania dwaj mężczyźni: Tsung-Dao Lee i Chen Ning Yang. Chien-Shiung Wu pominięto.

Rosalind Franklin była specjalistką od rentgenografii strukturalnej. Jej badania bez jej wiedzy i zgody udostępniono Watsonowi i Crickowi, co umożliwiło im odkrycie struktury DNA. 10 lat po jej śmierci zaczęto mówić o jej roli w odkryciu helisy.

Jocelyn Bell Burnell jako pierwsza zaobserwowała w 1974 roku pulsary. Nobla za to odkrycie otrzymali Antony Hewish i Martin Ryle.

Nazwa „efekt Matyldy” pochodzi od imienia amerykańskiej działaczki na rzecz równouprawnienia kobiet Matildy Gage, która w XIX wieku jako pierwsza zwróciła uwagę na niedocenianie osiągnięć naukowych kobiet.

A my na Dzień Kobiet życzymy wszystkim, zwłaszcza mężczyznom, by byli mądrzy i sprawiedliwi. Przyda się to nam wszystkim.

—
portret Matildy Gage namalował Patrick Fiore