captcha image

A password will be e-mailed to you.

Odkryto je w jednym z kamieniołomów pod Kielcami. A my pojechaliśmy tam i wykopaliśmy spod śniegu tropy czworonoga, który żył aż 390 mln lat temu!

W Góry Świętokrzyskie pojechaliśmy m.in. po to, by zobaczyć na własne oczy najstarsze na świecie tropy czworonoga (tetrapoda) w rezerwacie w Zachełmiu niedaleko Kielc. Nie żadne odlewy przechowywane w muzeum, ale najprawdziwsze odciski łap zwierzęcia, które przeczłapało właśnie tędy tak dawno, że aż trudno to sobie wyobrazić. Przypominały zwierzęta z gatunku Ichtiostega, czyli rybopłaz, prawdopodobnie były jednak innym gatunkiem.

Rezerwat w Zachełmiu to śliczne miejsce. Fot. Crazy Nauka

Rezerwat w Zachełmiu to śliczne miejsce. Fot. Crazy Nauka

Mieliśmy dużo szczęścia, bo trafiliśmy do Zachełmia w czasie mrozów, dzięki czemu podmokły teren otaczający prastare skały został skuty dość solidną warstwą lodu. To pozwoliło nam suchą nogą przedostać się do skałki ze śladami tetrapoda. I tu opuściło nas szczęście, bo skałka pokryta była śniegiem i żadnych śladów nie mieliśmy szans zobaczyć. Chwyciliśmy więc za samochodową szczotkę, którą jeszcze rano odśnieżaliśmy nasze auto, i odśnieżyliśmy tropy.

Piotrek filmuje świeżo odśnieżone tropy czworonoga z Zachełmia. Fot. Crazy Nauka

Piotrek filmuje świeżo odśnieżone tropy czworonoga z Zachełmia. Fot. Crazy Nauka

Kiedy je odśnieżyliśmy, ślady czworonoga nie były tak dobrze widoczne jak na wcześniej oglądanych zdjęciach, ale mimo to dało się je rozpoznać. Muszę przyznać, że wrażenie było ogromne: dotknąć prawdziwych śladów dawno wymarłego zwierzęcia sprzed 390 mln lat!

Tropy na skale w Zachełmiu - z lewej odśnieżone przez nas, z prawej - sfotografowane latem. Fot. Crazy Nauka/Gmina Zagnańsk

Tropy na skale w Zachełmiu – z lewej odśnieżone przez nas, z prawej – sfotografowane latem. Fot. Crazy Nauka/Gmina Zagnańsk

Ślady te odkryli polscy naukowcy: Grzegorz Niedźwiedzki z Uniwersytetu Warszawskiego i Piotr Szrek z Państwowego Instytutu Geologicznego, którzy pracę na ten temat opublikowali w 2010 roku w prestiżowym piśmie „Nature”. Dzięki nim wiemy dziś, że pierwsze kręgowce wyszły na ląd o kilka milionów lat wcześniej, niż sądzono. Badacze udowodnili to dzięki niesamowitemu znalezisku z kamieniołomu Zachełmie. Ślady czterech niezdarnych nieco łap są najstarszymi tego typu odciskami na świecie.

W taki sposób chodziła Ichtiostega. Źródło: Nature

W taki sposób chodziła Ichtiostega. Źródło: G Niedźwiedzki et al./Nature

Zwierzę, które pozostawiło tę ścieżkę na skale, nie chodziło jeszcze po stałym lądzie, tylko brodziło w płytkich wodach przybrzeżnych. Jego kończyny bardzo przypominały płetwy. Co ciekawe, łapy te liczyły po siedem lub osiem palców, a ich właściciel był formą pośrednią między rybami a płazami. Jego ciało pokrywały rybie łuski, a przez grzbiet biegła płetwa podobna do grzbietowej płetwy ryby. Miał już jednak płuca zamiast skrzeli.

Tetrapod z Zachełmia, model w JuraParku Bałtów. Fot. Crazy Nauka

Tetrapod z Zachełmia, przyprószony śniegiem model w JuraParku Bałtów. Fot. Crazy Nauka

Na podstawie szczątków niewielkich zwierząt morskich zwanych konodontami, które znajdują się w tej samej warstwie osadów co tropy tetrapoda, wiek znalezionych w Zachełmiu śladów badacze ocenili na imponujące 390 mln lat.

W tamtym okresie znajdowało się tu tropikalne morze, z którego wyrastały wyspy. U ich wybrzeży przypływy i odpływy co i rusz odsłaniały i zalewały płytkie zagłębienia, w których drapieżniki z łatwością znajdowały pożywienie. Druga hipoteza mówi o tym, że zwierzęta te żyły w słodkich jeziorach okresowych. Ślady ich łap utrwalały się w dopiero co odsłoniętym lub częściowo wyschniętym mule. Okazuje się, że “rybopłazy” potrafiły nie tylko sprawnie pływać i chodzić, ale też skakać. W Zachełmiu odkryto kilkadziesiąt okazów ze śladami pierwszych czworonogów.

Tym spośród Was, na których takie rzeczy również robią wrażenie, bardzo polecamy wyjazd w Góry Świętokrzyskie – tam pamiątki po prastarych zwierzętach i epokach geologicznych czają się niemal za każdym rogiem 🙂

Nie ma więcej wpisów