Joanna Jurek – 17-latka, która opracowała sposób na raka trzustki, wygrała konkurs E(x)plory

Joanna Jurek

Ostatnie dwa dni spędziliśmy na finałach Międzynarodowego Konkursu Naukowego E(x)plory w Gdyni – jesteśmy dumni będąc patronem prasowym tej imprezy. 30 wybranych w eliminacjach zespołów składających się z ludzi między 14. a 20. rokiem życia pokazywało swoje projekty naukowe z najróżniejszych dziedzin. Tu powinna nastąpić część banalna, w której pisalibyśmy o młodych naukowcach, potencjale, rozwoju i takich tam innych. Zamiast tego powiemy tylko, że słuchając, jak mówią o tym, co robią, czuliśmy się z jednej strony bardzo malutcy, a z drugiej absolutnie zafascynowani. Każdy z zespołów miał stanowisko, przy którym opowiadał o swojej pracy i przy którym dopadali go jurorzy – 15 specjalistów z różnych dziedzin, którzy drążyli, dociekali i dociskali.

Zwycięzcy E(x)plory

Teraz wreszcie znamy zwycięzców. Pierwsze miejsce zdobyła Joanna Jurek, 17-letnia licealistka z Piotrkowa Trybunalskiego. Od dawna obserwujemy ją z uwagą. Przed nią wielka kariera naukowa, jesteśmy o tym przekonani. Joasia jest uczennicą I Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Prowadzi badania z dziedziny nanotechnologii, którymi zainteresowała m.in. ubiegłorocznego laureata nagrody Nobla Thomasa Südhofa z Uniwersytetu Stanforda. Za co Joasia dostała nagrodę? Opracowała unikalny sposób dostarczenia leków bezpośrednio do komórek nowotworowych, a konkretnie – komórek raka trzustki, który jest niezmiernie trudny w leczeniu. Chodzi o to, by lek trafił, gdzie trzeba, w odpowiednie miejsce – tak, by nie rozprzestrzenił się po organizmie, np. uszkadzając serce. W dodatku musi zadziałać w określonym czasie – w chwili, kiedy po wycięciu guza nowotworowego komórki rakowe znów po cichu zaczynają się namnażać. Wymagania, zdawałoby się, niemożliwe do spełnienia. A jednak Joasi udało się wymyślić sprytny mechanizm, który to ogarnia. Lek (do badań użyta została doksorubicyna) wiąże się z nanocząstkami złota, a całość jest umieszczana w nanowłóknie. Nanowłókna chirurg wszywa wokół miejsca, z którego został wycięty nowotwór. Mają one tę właściwość, że po jakimś czasie rozpuszczają się, podobnie jak nici chirurgiczne. W tym przypadku odgrywają rolę strażników pilnujących obszaru, z którego usunięty został nowotwór. Z nanowłókien wydostają się nanocząstki złota wraz z lekiem. Sygnałem dla uwolnienia leku jest zmieniony odczyn pH, właściwy rakowi. Tak więc lek uwalnia się, kiedy „wyczuwa” nowotwór i trafia bezbłędnie do komórek raka trzustki.

Badania prowadzone przez Joasię, obejmują też m.in. rolę hydrożeli w tym układzie i pozwalają na pokonanie lekooporności raka trzustki. Ten sposób transportowania leku może się sprawdzać również w przypadku glejaka, złośliwego nowotworu mózgu.

Jerzy Szuniewicz

Drugie miejsce zajął Jerzy Szuniewicz, 17-latek z VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który opracował metodę pozwalającą niezwykle skutecznie „zaganiać” pojedyncze fotony światła do światłowodów. Jego rozwiązanie przydatne jest m.in. w kryptografii kwantowej, najbardziej zaawansowanym sposobie zabezpieczania informacji.

Zespół badający choroby o podłożu genetycznym

Trzecie miejsce to zespół złożony z Dalii Gali (Liceum Ogólnokształcące im. św. Jadwigi Królowej w Kielcach), Kingi Szczepaniak (II Liceum Ogólnokształcące w Elblągu) oraz Michała Gniewkiewicza (Warszawski Uniwersytet Medyczny), którzy badali metody diagnozowania zaburzeń genetycznych o podłożu molekularnym u ludzi i odkryli nową chorobę warunkowaną genetycznie.

Specjalną nagrodę jury otrzymał Wojciech Różowski z Gimnazjum nr 1 w Trzebini za projekt pod tytułem “Autorski, wieloplatformowy, mikrokernelowy system operacyjnty CoryOS zgodny ze standardem POSIX”. Opiekunem jego projektu jest Katarzyna Warzocha.

W konkursie przyznano też wyróżnienia, które wiążą się z wyjazdem na zagraniczne konkursy naukowe. Poniżej lista wyrożnionych:

Aleksandra Stanisławska
Piotr Stanisławski

Czego u nas szukaliście?

• joanna jurek