Piotr Stanisławski
Gaëtan Dugas
W 2016 roku, po ponad 30 latach, zdjęto okropny zarzut ciążący na Gaëtanie Dugasie – człowieku, którego obwiniano o rozprzestrzenienie epidemii AIDS po całych Stanach Zjednoczonych. Dugas, który zmarł w 1984 roku, był stewardem pracującym w liniach lotniczych Air Canada. Był też aktywnym homoseksualistą, który – wedle własnej oceny – miał w latach 70. ponad 2500 partnerów seksualnych w całej Ameryce Północnej. Przystojny i wysportowany, bardzo często podróżujący idealnie pasował do teorii „pacjenta 0” – jednej osoby, która przeniosła AIDS z Karaibów do USA, a potem rozprzestrzeniła po całym kraju. Tezę o jednym człowieku winnym rozprzestrzenienia choroby, która do 2021 roku zabiła ponad 41 milionów ludzi (jak podaje WHO), upowszechniła książka Randy’ego Shiltsa „And the Band Played On: Politics, People and the AIDS Epidemic”, która doczekała się też adaptacji filmowej.
0 czy O?
Jednak najnowsze badania pokazały, że wygodna i medialnie atrakcyjna teoria jest nieprawdziwa. Grupa badaczy kierowana przez profesora Michaela Worobeya opracowała specjalną metodę, która pozwoliła zrekonstruować RNA wirusa HIV pozyskane z próbek pochodzących od ludzi żyjących w latach 1978-1979. Porównanie tych danych z informacjami posiadanymi wcześniej zmieniło naszą wiedzę o czasie rozprzestrzeniania się wirusa. Okazało się, że HIV trafił z Afryki na Karaiby w 1967 roku, stamtąd do Nowego Jorku w 1971 roku, a do San Francisco w 1976 roku.
Gaëtan Dugas stał się aktywny seksualnie w 1972 roku, a analiza próbek wykazała, że nie znajduje się na początku drzewa genealogicznego wirusa w USA, ale gdzieś w jego środku. Badacze stwierdzili, że nie da się dziś nawet stwierdzić, czy wirus trafił do Stanów przeniesiony przez człowieka, czy może wraz z krwią wykorzystywaną do celów medycznych.
Co więcej, przeanalizowano dokładnie zdarzenia, które doprowadziły do obwinienia Gaëtana Dugasa o rozprzestrzenienie choroby. Okazało się, że w jednej z prac naukowych określono Dugasa mianem „pacjenta O” – „o” a nie „zero”. Owa litera „O” pochodziła od „outside of California”, bo Dugas był Kanadyjczykiem. Jednak w pracy pojawiła się literówka – literę podmieniono na cyfrę. Ktoś nie sprawdził, ktoś przepisał, media podchwyciły. W ten sposób powstał mit „Pacjenta 0”, który winien był śmierci milionów ludzi.
Sam Dugas zmarł w 1984 roku na niewydolność nerek spowodowaną AIDS. Dobrze chociaż, że po latach wyjaśniono sprawę. Jak widać, nawet całkiem niedawne zdarzenia łatwo przekłamać, a początki epidemii AIDS wymagają jeszcze wielu porządnych badań.