Pozorne korelacje, czyli widzimy związki tam, gdzie ich nie ma

Pozorne korelacje, czyli dostrzeganie związków przyczynowo-skutkowych w niezależnych od siebie zdarzeniach, to część trzecia naszego cyklu o błędach poznawczych i heurystykach. Pozorne korelacje przywołujemy często wtedy, kiedy chcemy w ten sposób potwierdzić słuszność swoich przekonań, co z kolei nosi nazwę efektu potwierdzenia.

Skłonność do dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych tam, gdzie w istocie ich nie ma, wynika z prawa małych liczb, a więc skłonności naszych umysłów do:

• Zwracania uwagi na treść komunikatów, ale pomijania ich niemiarodajności;
• Kierowania się fałszywym przekonaniem, że reguła, która sprawdza się w odniesieniu do małych liczebności, będzie działać także przy większych.

Dzięki temu, jak tłumaczy Daniel Kahneman w książce „Pułapki myślenia”, nasz obraz świata jest prostszy i bardziej spójny. Tak pisze na ten temat:

Statystycznie uzyskujemy wiele obserwacji, które wydają się aż prosić o wyjaśnienie przyczynowo-skutkowe, choć w rzeczywistości go nie mają. Wiele faktów dotyczących rzeczywistości bierze się z czystego przypadku, m.in. z losowych skutków doboru próby. Przyczynowe wyjaśnienia zdarzeń losowych zawsze okazują się błędne.

– Daniel Kahneman, “Pułapki myślenia”

W przykładzie pokazanym na grafice poniżej, oprócz pozornych korelacji, można też znaleźć przejawy wiary w istnienie spisku mającego na celu ukrycie rzekomego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy szczepieniami przeciw COVID-19 i zgonami sportowców.

Dodatkowe manipulacje, które pojawiły się w powyższym przykładzie:

• “Warunkowe dopuszczenie” szczepionki do obrotu oznacza bardziej szczegółowy nadzór nad bezpieczeństwem i skutecznością szczepionek w porównaniu do nadzoru prowadzonego dla innych szczepionek (wyjaśnienie).
• “Nikt nie ponosi odpowiedzialości” – nieprawda. Odpowiedzialność za ewentualne działania uboczne szczepionek przeciw COVID-19 ponoszą firmy farmaceutyczne i rządy państw (tu więcej informacji).

Polecam Wam też pozostałe części naszego cyklu o heurystykach i błędach poznawczych:

O efekcie potwierdzenia

O efekcie autorytetu

O złudzeniu ponadprzeciętności

O dostępności umysłowej (czyli dlaczego bardziej boimy się wypadków lotniczych niż samochodowych)

Nie jesteśmy portalem. To blog tworzony przez dwie osoby – Olę i Piotra (a ten tekst napisałam ja, Ola). Jeśli mój tekst Ci się spodobał, do czegoś się przydał lub coś wyjaśnił – to świetnie. Wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były rzetelne i jasne. Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę. Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy 🙂