Piotr Stanisławski
Fot. Bert Kaufmann/Wikimedia
21 grudnia 2016 roku dokładnie o godzinie 11:44 nastąpi przesilenie zimowe. To najkrótszy dzień w roku, który potrwa tylko niespełna osiem godzin. Za to noc będzie się ciągnęła aż przez ponad 16 godzin. Innymi słowy dziś zaczyna się astronomiczna zima.
Przesilenie zimowe to moment, gdy Słońce znajduje się dokładnie w zenicie nad zwrotnikiem Koziorożca. Łacińskie słowo określające przesilenie to “solstitium”, stąd wzięło się angielskie “solstice”. Pochodzi ono od “sol” czyli Słońce oraz “sistere” czyli zatrzymać się.
Ta nazwa doskonale oddaje to, co dzieje się na niebie. Gdybyśmy każdego dnia wychodzili na zewnątrz i odnotowywali położenie Słońca na niebie dokładnie w połowie czasu między jego wschodem a zachodem powstałby taki obraz:
Analemma nad Budapesztem. Fot. György Soponyai
To analemma – kształt wykreślany przez Słońce na niebie, a będący efektem obiegu Ziemi wokół Słońca i nachylenia osi naszej planety. Dzień przesilenia zimowego to właśnie moment, gdy Słońce znajduje się na samym dole tej pętli. Wydaje się, że tego dnia zastyga, zatrzymuje się w miejscu by potem ruszyć ku górze.
Dzień przesilenia zimowego to najkrótszy dzień w roku, któremu towarzyszy najdłuższa noc. Już od jutra każdy kolejny dzień – aż do przesilenia letniego – będzie coraz dłuższy. Początkowo zmiany będą niewielkie, a pełną prędkość osiągną w czasie równonocy wiosennej. Czyli najgorsze będzie już za nami! 🙂
Właśnie ten moment przełamania władzy nocy i zwycięstwa dnia w wielu kulturach związany był ze ważnymi świętami. W Rzymie obchodzono Saturnalia, w Persji narodziny Mitry, u Słowian – Gody. Gdy chrześcijaństwo podbijało nowe obszary wypierając poprzednie wierzenia, narodziny Jezusa ustalono tak, by podmienić stare święta. Ponieważ na początku naszej ery przesilenie zimowe przypadało na 25 grudnia, do dziś właśnie tego dnia obchodzimy Boże Narodzenie.
Przy okazji warto pamiętać, że określenie “przesilenie zimowe” to typowa “północocentryczność”. Na półkuli południowej to środek lata, więc pewnie zgrabniejszą nazwą byłoby “przesilenie grudniowe”.
Zobacz też:
Wyspę leżącą na jeziorze leżącym na wyspie leżącej na jeziorze
Niezwykłe zdjęcie zrobione w Wigilię dawno temu