captcha image

A password will be e-mailed to you.

Kleszcz pospolity, łąkowy i obrzeżek. Źródło: WWalas, Accipiter, PaulT/Wikimedia

Kleszcze zaczynają być aktywne, gdy ziemia podgrzewa się do temperatury co najmniej 5 st. C A więc właśnie teraz! Co trzeba o nich wiedzieć, żeby nie dać się ukąsić i nie zarazić się groźnymi chorobami? Zestawiam tu dla Was fakty i najpopularniejsze mity o tych pasożytach.

Kleszcz wyglądem przypomina małego, czarnego pajączka. Trudno go zauważyć i rozpoznać. W szczególności przed ukąszeniem, kiedy ma zaledwie kilka milimetrów wielkości. Po nasyceniu krwią zwiększa znacznie swoją objętość. Wtedy staje się widoczny.

W Polsce występuje kilkanaście gatunków kleszczy, spośród których najbardziej rozpowszechniony jest kleszcz pospolity (Ixodes ricinus).

Jak kleszcze nas znajdują?

Kleszcze nie „widzą” nas, tylko wyczuwają. Są szczególnie wyczulone  na amoniak i kwas masłowy występujący w ludzkim pocie, a także dwutlenek węgla zawarty w wydychanym powietrzu. Wyczuwają też zmianę temperatury (gdy ofiara rzuca cień) i wibracje towarzyszące przemieszczaniu. Do żywicieli przyciąga je też kolor biały.

To nieprawda, że kleszcze „opadają” na nas z drzew i wysokich zarośli

Źródło: Szymon Adamus

Owszem, kleszcze potrafią wspiąć  się na wysokość 120-150 cm, ale wbrew krążącym mitom nie latają* i nie żyją na drzewach.

*Jedynym kleszczem, o którym można powiedzieć, że w jakimś sensie potrafi „latać”, jest obrzeżek gołębi, który jest przenoszony przez gołębie. Tym niemniej nie spada na nas z nieba, tylko poszukując żywicieli, może przenieść się z gniazda gołębi do ludzkich mieszkań.

Gdzie zatem najchętniej przebywają kleszcze?

W trawie i niskich zaroślach. Kleszcze wiszą na liściach, oczekując na przejście potencjalnego żywiciela.

Oprócz łąk i trawników lubią też obszary przejściowe między dwoma różnymi typami roślinności: obrzeża lasów  graniczących z łąkami, polany, błonia nad stawami i jeziorami oraz zagajniki z zaroślami.

Myślicie, że miasta to strefy wolne od kleszczy? Otóż nie. Możecie się na nie natknąć, nawet wychodząc z psem na trawnik na blokowisku, a z całą pewnością możecie się ich spodziewać w miejskich parkach. Nie zapominajcie więc o nich, wybierając się na rower czy jogging.

Kiedy rozpoczyna się sezon na kleszcza?

Wydawałoby się, że kleszcze atakują tylko wiosną i latem. Błąd! Łagodniejsze zimy i wcześniejsze wiosny, które obserwujemy w ostatnich latach w Polsce, spowodowały, że aktywność kleszczy może zaczynać się już w marcu i trwać aż do listopada! Stają się aktywne, kiedy temperatura gleby wynosi co najmniej 5-7 stopni C.

Które części naszych ciał są szczególnie narażone na ukąszenia?

Kleszcze wspinają się od naszych stóp w górę, poszukując dogodnego miejsce na wkłucie. Zazwyczaj znajdują je pod ubraniem, jeśli uda im się wejść pod nogawki czy rękawy, albo ponad linią kołnierzyka. Dlatego typowe miejsca ukąszeń to:

  • głowa – przede wszystkim na linii włosów i karku, uszy
  • miejsca zgięcia głównych stawów w rękach i nogach oraz pachy i pachwiny

Jak gryzie kleszcz?

Wkłuwając się w skórę, wraz ze śliną wstrzykuje nam substancję znieczulającą, wskutek czego najczęściej nie zauważamy ugryzienia natychmiast. Proces wysysania krwi może trwać nawet kilka dni.

Po nasyceniu się pasożyt odłącza się od żywiciela.

Ugryzienie kleszcza to ryzyko zarażenia się groźnymi chorobami

Kleszcze znajdują się na drugim miejscu tuż za komarami, jako nosiciele groźnych zakaźnych, jak i toksycznych patogenów. Szczególnie narażeni jesteśmy na dwie choroby odkleszczowe: kleszczowe zapalenie mózgu (KZM), którą powoduje wirus atakujący ośrodkowy układ nerwowy, co może prowadzić do porażenia, a nawet śmierci.

Drugą z chorób odkleszczowych jest borelioza, która jest wywoływana przez bakterie należące do krętków. Może prowadzić do zapalenia stawów lub mięśnia sercowego, powikłań neurologicznych.  

Kiedy kleszcz zaraża chorobami?

Wirus kleszczowego zapalenia mózgu (KZM) przekazywany jest ze ślinianek kleszcza w ciągu zaledwie kilku minut od ukąszenia i nawet wyjęcie pasożyta natychmiast po ugryzieniu nie daje gwarancji uniknięcia zakażenia. Co ciekawe, chorobą tą można się również zarazić, pijąc niepasteryzowane mleko.

Inaczej jest w przypadku boreliozy – krętki boreliozy NAJCZĘŚCIEJ znajdują się w jelitach kleszcza i przekazywane są do ciała ofiary dopiero po kilkunastu godzinach od ukąszenia. Jednak i tu istnieje ryzyko, że pasożyt już żerował i bakterie zdążyły przedostać się do jego ślinianek.

W których częściach Polski powinniśmy się obawiać chorób odkleszczowych?

Kleszczowym zapaleniem mózgu i boreliozą można zarazić się w całej Polsce i w całej Europie.

Największe zagrożenie KZM występuje w północno-wschodniej Polsce, czyli na Mazurach, Suwalszczyźnie i Podlasiu. Na tym samym obszarze jest również zwiększone ryzyko zarażenia się boreliozą, tutaj jednak do obszarów zwiększonego ryzyka trzeba dołączyć też województwo zachodniopomorskie.

Czy można się zabezpieczyć przed chorobami odkleszczowymi?

Przeciw boreliozie – nie. Chorobę tę skutecznie leczy się antybiotykami.

Przed kleszczowym zapaleniem mózgu można się zabezpieczyć poprzez szczepienie. Jeśli jednak się nie zaszczepimy i dojdzie do zakażenia, leczenie jest tylko objawowe – bo nie ma leku.

Jak chronić się przed kleszczem 

  • w lesie nosić ubranie zakrywające całe ciało;
  • wybierać jasne kolory ubrań, które ułatwiają dostrzeżenie kleszcza;
  • stosować środki odstraszające kleszcze;
  • szczególnie uważać w lasach i na łąkach w Polsce północno-wschodniej;
  • po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało, aby zauważyć ewentualne ukąszenie;
  • po spacerach przejrzeć i wytrzepać ubranie

A jeśli już kleszcz wkłuje się w ciało, to co robić?

Natychmiast usunąć!

Źródło: Szymon Adamus

Najlepiej go wyjąć pęsetą. Należy chwycić go jak najbliżej skóry i pewnym, ale delikatnym ruchem wyciągnąć. Nie wolno naciskać pęsetą na kleszcza, bo może to spowodować wprowadzenie toksyn pod skórę. Jeśli pod skórą pozostanie główka, należy ją również usunąć, gdyż nawet niewielki kawałek kleszcza może spowodować zakażenie. Ranę po kleszczu należy zdezynfekować wodą utlenioną lub spirytusem salicylowym. Po wyjęciu kleszcza najlepiej go zmiażdżyć lub spalić.

Miejsce ukąszenia należy obserwować przez najbliższe tygodnie. Jeśli wokół rany pojawi się rumień, obrzęk, wysypka lub wystąpią w organizmie wystąpią objawy grypowe należy niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż może to świadczyć o rozwijającym się kleszczowym zapaleniu mózgu (KZM). Z kolei wędrujący rumień (niekoniecznie wokół miejsca ukąszenia) to jeden z pierwszych objawów boreliozy.

Czy kleszcza można wyciągnąć z ciała ręką?

Absolutnie nie! Wykluczone jest także wyciskanie i rozgniatanie pasożyta. Tradycyjne sposoby, takie jak smarowanie masłem i tłuszczem oraz przypalanie kleszcza, również są niewskazane. Najczęstszym efektem tych działań jest to, że kleszcz wypluwa swoją ślinę i zawartość układu pokarmowego do rany, a wraz z nimi przenikają do niej wszystkie drobnoustroje.

Źródła:

Wszystko o kleszczach i chorobach odkleszczowych – Państwowy Zakład Higieny

Kleszcze – jakie choroby przenoszą? Jak je usuwać?

https://www.cdc.gov/ticks/avoid/on_people.html

https://www.cdc.gov/ticks/avoid/on_people.html

Nie ma więcej wpisów