captcha image

A password will be e-mailed to you.

Kto skonstruował telefon stacjonarny? Prosta odpowiedź „Alexander Graham Bell”, którą być może znacie ze szkoły, niestety nie jest prawdziwa. Tak naprawdę pomysł ten rozwijało wielu wynalazców w tym samym czasie, a Bell był tym, który uzyskał i obronił patent na swój wynalazek, wywołując jedną z najdłużej toczących się w USA spraw dotyczących ingerencji w patenty. Dziś mija 146 lat od pierwszej rozmowy telefonicznej w dziejach, którą Bell przeprowadził ze swoim współpracownikiem.

1) Elisha Gray (źródło: Oberlin College Archives), 2) Graham Alexander Bell (autor: Moffett Studio), 3) Antonio Meucci, 4) Johann Philipp Reis (autor: Tellerman)

Panie Watson, niech pan tu przyjdzie, jest mi pan potrzebny

tak rozpoczął pierwszą w dziejach rozmowę telefoniczną Alexander Graham Bell, szkocko-kanadyjski wynalazca, logopeda i nauczyciel, późniejszy założyciel Bell Telephone Company. Było to 10 marca 1876 roku. Thomas Watson, doświadczony mechanik, inżynier elektryk i podwładny Bella, odpowiedział twierdząco i przeszedł z sąsiedniego pomieszczenia do pokoju, w którym przebywał przełożony.

Trzy tygodnie wcześniej, 14 lutego 1876 roku, Bell złożył w amerykańskim Urzędzie Patentowym wniosek o patent na swój wynalazek, czyli telefon elektryczny. Urządzenie miało pierwotnie odgrywać rolę wzmacniacza dźwięku dla niedosłyszących (matka i żona Bella były głuche, a on sam był nauczycielem głuchych dzieci), ale w toku prac okazało się, że może też pełnić funkcję telefonu.

Rzecz w tym, że dokładnie tego samego dnia do tego samego urzędu patentowego wpłynął inny wniosek o patent na telefon, złożony przez Elishę Graya, amerykańskiego inżyniera elektryka, współzałożyciela Western Electric Manufacturing Company. Kolejność złożenia wniosków do dziś jest przedmiotem sporów, jednak pierwszeństwo samego skonstruowania telefonu obecnie przypisuje się Grayowi.

Pikanterii tej sytuacji dodaje fakt, że aby przeprowadzić pierwszą w dziejach dwustronną rozmowę telefoniczną, Bell wykorzystał wynalazek Graya, używając wody jako ośrodka transmisji dźwięku. Właśnie to uczyniło telefon praktycznym wynalazkiem. Do dziś nie wiadomo, czy Bell miał wcześniej dostęp do schematów drugiego wynalazcy. Śledztwo przeprowadzone w 2020 roku wskazuje na to, że Bell nie ukradł Grayowi jego pomysłu.

Pomysł na miarę epoki rodzi się w wielu głowach

Ale to dopiero początek listy osób, którym przypisuje się wynalezienie telefonu rozumianego jako urządzenie transmitujące dźwięki ludzkiego głosu za pośrednictwem obwodów telegraficznych i odtwarzające je tak, by rozmowy mogły być prowadzone przez osoby znajdujące się w znacznej odległości od siebie.

Jak napisał Walter Isaacson  w monumentalnej książce „Innowatorzy”, niekiedy innowacja bywa kwestią czasu. Wielki pomysł nabrzmiewa w miarę rozwoju technologii i pojawia się na powierzchni w momencie, gdy ta technologia umożliwiająca jego wdrożenie.

Innowacyjne rozwiązania są niemal zawsze owocem grupowego wysiłku, wizjonerzy potrzebują partnerów w postaci inżynierów, a kreatywność wymaga czerpania z wielu źródeł. Tylko w bajkach dla dzieci wynalazki pojawiają się jak piorun lub żarówka wyskakująca z głowy samotnej osoby w piwnicy, na poddaszu lub w garażu

– pisze Isaacson.

W drugiej połowie XIX wieku środowisko fizyków i inżynierów było przesiąknięte ideą stworzenia urządzenia przesyłającego głos na odległość. Było to jednocześnie wąskie środowisko, w którym rozmowy toczone w kuluarach pozwalały cichcem przejmować cudze pomysły, a podpatrzone w dokumentacji niezbyt dobrze chronione schematy w nieoficjalnym obiegu przechodziły z rąk do rąk, zmieniając żądnych sukcesu badaczy w wynalazców.

1) Schemat telefonu Graya; 2) schemat telefonu Reisa, 3) replika telefonu Meucciego (Museoscienza.org; Museo nazionale della scienza e della tecnologia Leonardo da Vinci, Milano; CC BY-SA 4.0), 4) system telefoniczny Bella / (c) 2006 Zubro (CC-BY-SA)

Meucci kontra Bell

To dlatego urządzenie elektryczne służące do transmisji głosu na odległość ma – jak każdy sukces – wielu ojców. Znalazł się wśród nich m.in. Antonio Meucci, włoski wynalazca, który po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych skonstruował w 1857 roku (a więc prawie 20 lat przed Bellem!) prototyp telefonu, który łączył piwnicę jego domu z pierwszym piętrem. W 1860 roku wynalazca opublikował jego opis w nowojorskiej gazecie włoskojęzycznej, co jednak nie przebiło się do głównego dyskusji na temat wynalezienia telefonu.

Dopiero w czerwcu 2002 roku amerykańska Izba Reprezentantów doceniła jego rolę jako wynalazcy tego urządzenia, zaznaczając jednocześnie, że gdyby Meucciemu udało się zebrać fundusze na opłacenie całej procedury patentowej, żaden patent nie zostałby wydany Bellowi. Meucci zmarł w październiku 1889 roku, patent Bella wygasł w styczniu 1893 roku, a sprawa została umorzona jako dyskusyjna.

Mimo to kontrowersje są wciąż żywe. Niespełna miesiąc po uchwaleniu przez amerykańską Izbę Reprezentantów rezolucji na temat Meucciego w Parlamencie Kanadyjskim jednogłośnie przegłosowano kontrwniosek, w którym ogłoszono Bella prawowitym wynalazcą.

Niemieckie korzenie telefonu

Wśród twórców pierwszego w dziejach telefonu należy wymienić również Johanna Philippa Reisa, niemieckiego wynalazcę samouka. W 1860 roku (a więc w podobnym czasie co Meucci) skonstruował prototyp telefonu, który działał na odległość 100 metrów. Reis nieskutecznie starał się zainteresować swoim wynalazkiem niemieckie środowisko naukowe.

W 1862 roku Reis zademonstrował swój telefon Wilhelmowi von Legatowi, inspektorowi Królewskiego Pruskiego Korpusu Telegraficznego. Inspektor sporządził sprawozdanie z tej prezentacji, które w 1875 roku trafiło do rąk Thomasa Edisona i zostało przez niego wykorzystane w skonstruowaniu mikrofonu węglowego, który przekazywał silny sygnał telefoniczny i przyczynił się z do skonstruowania funkcjonalnego telefonu.

W stworzeniu tego urządzenia pomógł również inny patent będący w posiadaniu m.in. Edisona, telegraf akustyczny, a także wynaleziona w 1878 roku centrala telefoniczna, której twórcą był pracujący dla Edisona węgierski fizyk Tivadar Puskás.

Najdłuższy spór patentowy

Spośród licznych sporów toczonych o to, kto był wynalazcą telefonu, na pierwszy plan wybił się wieloletni antagonizm między Bellem i Grayem będący jedną z najdłużej toczących się w Stanach Zjednoczonych spraw dotyczących ingerencji w patenty. Proces ten rozpoczął się w 1878 roku i zakończył się 27 lutego 1901 roku całkowitym triumfem Bella i jego firmy Bell Telephone Company.

Patenty należące do Bella i Edisona miały decydujące znaczenie z handlowego punktu widzenia i zdominowały technologię telefoniczną na cały XX wiek.


Nie jesteśmy portalem. To blog tworzony przez dwie osoby – Olę i Piotra (a ten tekst napisałam ja, Ola). Jeśli mój tekst Ci się spodobał, do czegoś się przydał lub coś wyjaśnił – to świetnie. Wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były rzetelne i jasne. Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę. Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy 🙂

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Nie ma więcej wpisów