captcha image

A password will be e-mailed to you.

 

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów zjawiska wulkanizmu jest formacja nowych wysp wulkanicznych, które powstają wskutek podmorskiej aktywności erupcyjnej. Przypadki narodzin wysp wulkanicznych mają miejsce dość rzadko i jeszcze rzadziej zostają należycie udokumentowane, zatem warto przyjrzeć się temu złożonemu procesowi bliżej.

Z formacją nowo powstałych wysp wulkanicznych wiąże się specyficzny typ erupcji zwany surtseyańskim (od Surtsey, starannie udokumentowanego przypadku islandzkiej wyspy wulkanicznej uformowanej w trakcie erupcji w latach 1963-67). Erupcja typu Surtsey to najczęściej tzw. erupcja freatomagmowa obejmująca eksplozywną interakcję wody z lawą. Eksplozje mają miejsce w płytkich morzach bądź jeziorach kraterowych w wyniku kontaktu andezytowej czy bazaltowej magmy z płytkimi wodami gruntowymi i powierzchniowymi. Erupcje surtseyańskie charakteryzują wysokie na kilkaset metrów wyrzuty tefry, którym towarzyszy intensywne dudnienie i formacja stożka tufowego wokół aktywnego otworu erupcyjnego. Inne zjawiska częste przy erupcji typu Surtsey to wulkaniczne błyskawice, wiry powietrza oraz grad tefry.

Erupcja wulkanu Saryczewa w 2010 roku widziana z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Fot. NASA

Erupcja wulkanu Saryczewa w 2010 roku widziana z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Fot. NASA

W miarę formowania się wyspy i powstawania stożka tufowego wokół otworu erupcyjnego erupcja staje się coraz bardziej sucha. Gdy otwór erupcyjny zalewa woda mają miejsce eksplozje surtseyańskie. Gdy jednak woda zostaje wygarnięta erupcja znowu staje się sucha przypominając mokrą erupcję pliniańską. W końcu nowo uformowana wysepka wulkaniczna stanie się na tyle wysoka że otwór erupcyjny nie jest już zalewany wodą. Wówczas aktywność erupcyjna ma charakter pliniański, sub-pliniański, wulkaniański, strombolijski bądź hawajski. Jednak nawet gdy już wyspa powstanie to wcale nie oznacza że stanie się trwałą strukturą. Głównym jej wrogiem stanie się erozja morska, która może doprowadzić do zniknięcia nowego skrawka lądu w ciągu najbliższych miesięcy po ustaniu erupcji. Popiół wulkaniczny stanowiący jej budulec bardzo łatwo ulega morskiej erozji. Aby nowo powstała wyspa wulkaniczna utrzymała się dłużej musi dojść do wyrzucenia wielkiej ilości popiołu bądź pokrycia jej powierzchni wylewami bazaltowej lawy, które są bardzo odporne na działania erozyjne fal morskich.

Przykładami podmorskich wulkanów formujących nietrwałe (efemeryczne) wyspy wulkaniczne są m.in. Banua Wuhu (Wyspy Sangihe, Indonezja), podmorska kaldera Kuwae (Vanuatu), Fukutoku-Okanoba (Wyspy Bonin, Japonia), Metis Shoal (Tonga), Kavachi (obok Tinakula najaktywniejszy wulkan Wysp Salomona), Home Reef (Tonga, erupcja formująca nietrwałą wyspę w 2006 roku), Jebel Zubair (Jemen, erupcje w latach 2011-12 i 2013 uformowały dwie efemeryczne wysepki nazwane Jadid i Sholan), Hunga Tonga-Hunga Ha’apai (Tonga, erupcje formujące nowy ląd w latach 2009 i 2014-15).

Przeczytaj o najbardziej spektakularnych narodzinach wysp i towarzyszącym im tragediom oraz sensacjom.

Bartłomiej Krawczyk, autor tego artykułu, prowadzi bloga Wulkany Świata

Nie ma więcej wpisów