Europa w ogniu: jak dzikie pożary i zmiana klimatu wzajemnie się napędzają?

Jak zmiana klimatu wpływa na pożary obszarów naturalnych i jak pożary wpływają na klimat? Rok 2022 okazał się rekordowym dla Europy pod względem emisji węgla wygenerowanych przez pożary.

Pożary obszarów naturalnych, niekiedy zwane też dzikimi pożarami (za angielską nazwą „wildfires”), to pożary trawiące lasy, łąki, torfowiska, prerię czy busz. Co roku na całym świecie notuje się ich kilkaset tysięcy. Prawdopodobieństwo ich pojawienia się zwiększają upały i susze, a ponieważ zachodząca obecnie zmiana klimatu obfituje w takie zdarzenia, więc i liczba pożarów rośnie. Z kolei emisje dwutlenku węgla pochodzące z licznych pożarów napędzają proces zmiany klimatu – mamy tu więc dodatnie sprzężenie zwrotne.

Im cieplej, tym więcej pożarów

Dane przedstawione przez European Academies’ Science Advisory Council (EASAC), czyli organizację zrzeszającą wszystkie akademie nauk z państw Unii Europejskiej oraz ze Szwajcarii i Norwegii, pokazują, że w porównaniu z 1980 rokiem Ziemia doświadcza obecnie ponaddwukrotnie więcej fal upałów, susz i związanych z nimi pożarów obszarów naturalnych. Wiele badań wykazało, że zmiany klimatyczne już doprowadziły zwiększenia długości trwania pożarów, częstotliwości ich pojawiania się i wielkości zajmowanej przez nie powierzchni.

I tak na przykład jeszcze do niedawna uznawano, że dzięki naturalnej wilgotności lasy deszczowe w Ameryce Południowej są w zasadzie odporne na pożary. Niestety, szybkie i drastyczne wylesianie sprawiło, że tereny te stały się podatne na susze. 

Susze w puszczy amazońskiej?! I owszem. Zdarzenia te, dawniej uznawane za takie, które pojawiają się może raz na sto lat, w ciągu ostatnich 15 lat nawiedziły Amazonię aż trzykrotnie: w 2005 roku, 2010 roku i w latach 2015-2016.

Od sierpnia do września 2022 roku lasy amazońskie dotknęła wyjątkowo silna fala pożarów, która wywołała jedną z najwyższych szacowanych całkowitych emisji węgla w ciągu ostatnich 20 lat.

Północna półkula w ogniu

Są też inne miejsca na świecie, których ogień doświadcza w ostatnich latach w równie dramatyczny sposób. Łączy je to, że znajdują się na półkuli północnej, na której tempo ocieplania się klimatu jest wyższe niż na południowej. Szczególnie dotyczy to większej intensywności pożarów w Rosji, Alasce i w północnej Kanadzie.

Na uwagę w tym kontekście zasługuje również sytuacja w Europie. Jak podaje raport Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) “State of the Climate in Europe”, skupiający się na 2021 roku, w ciągu ostatnich 30 lat temperatury w Europie wzrosły ponaddwukrotnie w stosunku do średniej globalnej. Jest to najwyższy wzrost spośród wszystkich kontynentów na świecie!

W latach 1991-2021 temperatury w Europie rosły średnio w tempie około +0,5°C na dekadę. W rezultacie lodowce alpejskie straciły 30 m grubości lodu w latach 1997-2021. W Europie wraz z utrzymującym się trendem ocieplania klimatu pojawia się więcej coraz bardziej intensywnych fal upałów i pożarów.

Według danych Serwisu Monitorowania Atmosfery Copernicus (CAMS) pożary obszarów naturalnych szalejące w Europie latem 2022 roku spowodowały najwyższą od 15 lat emisję zanieczyszczeń. Połączenie sierpniowej fali upałów na naszym kontynencie wraz z przedłużającą się suszą w Europie Zachodniej zwiększyło intensywność dzikich pożarów i wydłużyło czas ich trwania. Trend ten najsilniej dotknął południowo-zachodniej Francji i Półwyspu Iberyjskiego.

Całkowita emisja z dzikich pożarów w Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii od 1 czerwca do 31 sierpnia 2022 roku wyniosła ok 6,4 mln ton węgla.

Jak pożary dokładają się do zmian klimatycznych?

Dla porównania: na całym świecie w 2022 roku w wyniku pożarów obszarów naturalnych wyemitowane zostało ok. 1455 mln ton CO2. Ekwiwalentem tego jest dwukrotność emisji CO2 za 2021 rok w Niemczech (762 mln ton) lub niemal pięciokrotność emisji tego gazu w Polsce (321 mln ton) za ten sam okres.

Jak powszechnie wiadomo, przyczyną zachodzącej obecnie zmiany klimatu jest zwiększanie emisji dwutlenku węgla wywołanych przez działalność człowieka. Tak więc dokładanie się emisji CO2 wynikających z pożarów jeszcze pogarsza i tak już niewesołą sytuację ziemskiego klimatu.

Pożary obszarów naturalnych nie tylko uwalniają do atmosfery duże ilości dwutlenku węgla, ale także prowadzą do powstawania zanieczyszczających powietrze aerozoli węglowych oraz prekursorów ozonu – gazu będącego silnym utleniaczem, toksycznego dla organizmów żywych. Emisje te wpływają na chmury i klimat w skali regionalnej, a nawet globalnej, a także na docierające do nas promieniowanie.

Tym niemniej należy wspomnieć, że globalne emisje węgla wynikające z pożarów na świecie były w 2022 roku niższe od średniej z lat poprzednich i należy to uznać za dobrą wiadomość.  

Artykuł powstał w ramach współpracy płatnej przy projekcie #Faktyoklimacie realizowanej ze Stowarzyszeniem Demagog (FB i TT)