Wielkoszczury wywąchują miny, gruźlicę i przemycane trofea

Wyszkolone wielkoszczury znalazły tysiące min, wykryły równie dużo przypadków gruźlicy, a teraz pomagają powstrzymać przemyt trofeów dzikich zwierząt w afrykańskich portach. Te zdolne gryzonie nazywane są HeroRATs.

Wielkoszczury są naprawdę duże – długość ich ciała, nie licząc ogona, waha się od 28 do 38 cm. Zwierzęta te są bardzo inteligentne, a do tego ze względu na dość słaby wzrok polegają przede wszystkim na swoim doskonałym węchu. W naturze mogą za pomocą wskazówek węchowych komunikować się ze sobą na spore odległości. 

Twórcą koncepcji programu treningu wielkoszczurów jest Belg Bart Weetjens, który wraz z naukowcami z Uniwersytetu w Antwerpii stworzył organizację APOPO (akronim od Anti-Persoonsmijnen Ontmijnende Product Ontwikkeling, co oznacza rozwój produktów do wykrywania min przeciwpiechotnych). 

Poszukiwanie min

Badania pokazały, że wielkoszczury są w stanie wyczuć z odległości do 1 metra materiały wybuchowe w ilościach rzędu bilionowych części grama! Opracowane przez naukowców kilkumiesięczne szkolenie uczy zwierzęta identyfikacji węchowej niektórych materiałów wybuchowych i zakopanych min lądowych.

Gryzoń może przeszukać obszar wielkości kortu tenisowego w ciągu 30 minut – saperowi z wykrywaczem metalu może to zająć do 4 dni. Znalezienie miny wielkoszczury sygnalizują drapaniem w ziemię. Nie wyzwalają wybuchu, ponieważ przy masie ciała wynoszącej ok. 1 kg nie są w stanie uruchomić zapalnika. APOPO podaje, że żaden z wyszkolonych przez nią gryzoni nie zginął wskutek wykonywania swojej pracy.

W 2004 roku pierwsze 11 wielkoszczurów otrzymało akredytację zgodną z międzynarodowymi normami dotyczącymi działań przeciwminowych. Od 2006 roku zwierzęta wzięły udział w rozminowaniu Mozambiku, w którym po wojnie domowej toczącej się w latach 1977-1992 pozostał, wedle szacunków, nawet milion min. Wielkoszczury pomogły w oczyszczeniu pięciu prowincji tego państwa. W 2015 roku Mozambik został uznany za „wolny od min”, a jego władze poprosiły o pozostawienie 16 zwierząt do “realizacji zadań szczątkowych”. Szczury pomagały jeszcze w rozminowaniu Angoli, Kambodży, Laosu, Tajlandii, Wietnamu i Zimbabwe. 

Magawa, wielkoszczur rekordzista, który zmarł rok temu w wieku ośmiu lat, wywęszył ponad 100 min i innych niewybuchów w Kambodży. Był pierwszym gryzoniem, który w uznaniu zasług dla ratowania ludzkiego życia otrzymał złoty medal od brytyjskiej organizacji People’s Dispensary for Sick Animals. Przedtem nagradzane były głównie psy.

100 próbek w mniej niż 20 minut

W 2007 roku organizacja APOPO uruchomiła w Tanzanii program wykrywania gruźlicy przez wielkoszczury, polegający na węchowej identyfikacji właściwych tej chorobie lotnych związków organicznych (czyli VOCs) w próbkach ludzkiej plwociny. Jeden gryzoń bada 100 próbek w mniej niż 20 minut, co zajęłoby technikowi laboratoryjnemu w lokalnej klinice co najmniej cztery dni. 

W 2016 roku program wykrywania gruźlicy w Tanzanii objął 28 klinik w trzech prowincjach i przetwarzał około 800 próbek tygodniowo. Pomógł aż o 40 proc. zwiększyć wskaźnik wykrywalności przypadków tej choroby we współpracujących klinikach. Skuteczniejsze wyłuskanie osób zakażonych i rozpoczęcie przez nich leczenia powstrzymuje potajemne rozprzestrzenianie się gruźlicy. Naukowcy wciąż doskonalą techniki weryfikacji wyników uzyskiwanych przez wielkoszczury.

Wykrywające gruźlicę wielkoszczury oddelegowano również do Mozambiku i Etiopii. W 2016 roku przeszkolone zwierzęta pomagały w diagnozowaniu niemal 100 proc. pacjentów z podejrzeniem gruźlicy, którzy trafiali do szpitali w Maputo, stolicy Mozambiku. 

Zapach kości słoniowej

Ostatnio naukowcy zaczęli szkolić wielkoszczury pod kątem wykrywania szmuglowanych z afrykańskich portów trofeów dzikich zwierząt. Gryzonie uczone są identyfikacji zapachu kości słoniowej, rogu nosorożca i innych nielegalnie sprzedawanych produktów zwierzęcych. Są tak dobre w tym, co robią, że mogą naprawdę skutecznie ograniczyć nielegalny handel częściami ciał zwierząt należących do zagrożonych gatunków. 

Kiedy wielkoszczury osiągają “wiek emerytalny”, który zazwyczaj wynosi 7-8 lat, APOPO pozwala im pracować tak długo, jak długo dobrze sobie radzą i nadal mają ochotę na pracę. 

“Zauważyliśmy, że szczury są ogólnie entuzjastycznie nastawione do pracy, ale kiedy się starzeją, niektóre po prostu nie mają już ochoty wychodzić z klatki do pracy. Jeśli tak się stanie, lub gdy wydajność szczura spadnie lub nie jest on wystarczająco zdrowy, aby kontynuować pracę, szczur zostaje przeniesiony do swojej domowej klatki. Kiedy szczury trafiają do swoich klatek, otrzymują zdrową dietę, są regularnie wyprowadzane na zabawę i ćwiczenia oraz przechodzą cotygodniowe kontrole stanu zdrowia. Jeśli szczur wyraźnie cierpi z powodu starości lub nieuleczalnej choroby, jest humanitarnie uśmiercany”.

– podaje organizacja APOPO.

Napisałabym, że te wielkoszczury to bohaterowie, ale nazbyt często mamy tendencję do uczłowieczania intencji zwierząt. Prawda jest taka, że gryzonie robią to, co je bawi, czego są uczone i za co dostają wynagrodzenie chociażby w postaci smacznych bananów. Są też dobrze traktowane, co zwiększa ich komfort życia. Niech im się żyje jak najlepiej!

Polecam Wam artykuł o psach wykrywających SARS-Cov2, którego autorką jest Ewa Biela!

Nie jesteśmy portalem. To blog tworzony przez dwie osoby – Olę i Piotra (a ten tekst napisałam ja, Ola). Jeśli mój tekst Ci się spodobał, do czegoś się przydał lub coś wyjaśnił – to świetnie. Wkładamy w nasze materiały dużo pracy starając się, by były rzetelne i jasne. Jeśli chcesz, możesz w zamian podarować nam wirtualną kawę. Będzie nam bardzo miło. Dziękujemy 🙂