Jak koty podbiły świat – zdradza to DNA z egipskich mumii i portów wikingów

Fot. Pixabay

Zanim koty podbiły internet, zdobyły świat – posługując się w tym celu ludźmi. Jak tego dokonały? Sami zobaczcie.

Kotom – podobnie zresztą jak psom – udało się zdobyć wszystkie lądy Ziemi z wyjątkiem Antarktydy. Towarzyszą ludziom od kilku tysięcy lat i przez ten czas na obfitujących w myszy statkach dotarły wraz z żeglarzami do najdalszych zakątków globu. Jak przebiegała ich ekspansja? Mówią o tym badania DNA wyizolowanego ze szczątków ponad 200 kotów pochodzących z grobów z okresu neolitu, podbojów wikingów czy czasów świetności starożytnego Egiptu.

Naukowcy z Francji i Belgii na łamach “Nature” opisują, że zgromadzili próbki kocich szczątków przed kilku tysięcy lat, odkrytych na stanowiskach archeologicznych na Bliskim Wschodzie, w Europie, Azji i Afryce. Następnie wyizolowali z nich DNA mitochondrialne (przekazywane w linii żeńskiej) i je przebadali. Ustalili, że dzisiejsze koty domowe to potomkowie kota nubijskiego (Felis silvestris lybica), jednego z kilku podgatunków żbika europejskiego (Felis silvestris) – konkretnie pochodzącego z Bliskiego Wschodu (Turcji) i Afryki Północnej (Egiptu). Dzisiejsze koty są mieszanką tych dwóch profili genetycznych.

Najstarszy znany nauce dowód na udomowienie kotów znaleziono na Cyprze, gdzie odkryto liczące 9500 lat zwłoki człowieka i kota pochowane we wspólnym grobowcu. Artykuł w “Nature” opisuje dwie główne fale domestykacji tych zwierząt, których obraz wyłania się z analiz DNA. Pierwsza fala rozegrała się około 10 tys. lat temu na terenach dzisiejszej Turcji, gdzie w czasach początków rolnictwa do ludzkich siedzib zbliżył się kot nubijski. Zboże przechowywane przez pierwszych rolników często padało łupem gryzoni, wskutek czego polujące na nie koty prędko stały się naturalnymi sprzymierzeńcami ludzi i można powiedzieć, że udomowiły się same. Z Turcji koty zaczęły się rozprzestrzeniać w inne rejony świata – do Europy dotarły 4400 lat p.n.e.

Mumia kota z Egiptu. Fot. Justin Ennis/Flickr

Druga fala udomowienia kotów rozpoczęła się około VIII wieku p.n.e. w Egipcie. Malowidła z tamtego okresu prezentują liczne podobizny kotów, które miały dla Egipcjan znaczenie religijne, w związku z czym mumifikowano je. Z Egiptu kocia ekspansja przebiegała w pierwszym tysiącleciu p.n.e. szlakami morskimi do Afryki, Europy i Azji. Koty były mile widzianymi gośćmi na statkach przewożących zboża i inne produkty spożywcze, gdzie tępiły znienawidzone przez żeglarzy szczury. Tym sposobem koty wywodzące się z Egiptu prawdopodobnie stały się liczniejsze od tych pochodzących z Turcji.

W VII wieku n.e. koty z Egiptu dotarły nad Morze Bałtyckie, o czym świadczy znalezisko z portu Ralswiek w dzisiejszych Niemczech. W tamtym okresie korzystali z niego wikingowie, a więc koty zapewne skorzystały z ich “podwózki”, by zaanektować kolejne, tym razem północne rejony Europy. W VIII wieku zwierzęta te dotarły do Iranu.

Fot. Antony Stanley/Wikimedia

Aż do średniowiecza nic nie wskazywało na to, żeby ludzie prowadzili celową hodowlę kotów – ot, zwierzęta te były trzymane i tolerowane ze względu na swój talent w tępieniu gryzoni. W XIV wieku w zachodniej Turcji pojawiła się mutacja dająca efekt umaszczenia typu tabby, czyli pręgowanego lub cętkowanego. Obecnie aż 80 proc. kotów jest posiadaczami tej mutacji. Jej wyjątkowo sprawne rozprzestrzenienie się w Europie i Afryce wskazuje – zdaniem naukowców – na to, że ludzie w średniowieczu wyjątkowo upodobali sobie ten typ umaszczenia, w związku z czym zaczęli celowo krzyżować ze sobą pręgowane osobniki. Tak rozpoczęła się hodowla kotów, a w XIX wieku koty pręgowane stały się już całkiem pospolite.

Co charakterystyczne, udomowione koty przez całe tysiąclecia krzyżowały się ze swoimi dzikimi krewniakami i w zasadzie nadal to robią – nawet w Polsce częste są krzyżówki żbików z kotami domowymi. To może wyjaśniać, dlaczego te ostatnie wciąż są z wyglądu bardzo podobne do swoich dzikich krewnych i dlaczego – mimo tysięcy lat domestykacji – koty wciąż nie wydają się tak do końca udomowione.

Źródło