Aleksandra Stanisławska
Zwycięzcy Konkursu Naukowego E(x)plory 2015. Od lewej w pierwszym rzędzie: Dominika Bakalarz i Joanna Jurek (III miejsce), Wojciech Różowski (I miejsce) i Jan Przybyłowicz (II miejsce). Fot. E(x)plory
Zwycięzca tegorocznej edycji konkursu E(x)plory ma dopiero 16 lat, a już samodzielnie zbudował od podstaw system operacyjny, który jest konkurencją dla tych istniejących dziś na rynku. Dwie 18-latki modelują komputerowo implant z komórkami macierzystymi do leczenia osteoporozy, a świeżo upieczony 20-latek opracował naturalny sposób wzbogacania kefiru o substancje antynowotworowe.
Zewsząd słychać narzekania na pokolenie Z, które nic nie rozumie, wszystkiego dowiaduje się z YouTube’a i nie ma ambicji. A my raz w roku, w marcu, robimy sobie wycieczkę do Gdyni, gdzie młodzi ludzie nie tylko odbiegają od tego nędznego schematu, ale też po prostu zawstydzają otoczenie swoim talentem i wszechstronnością.
Konkurs Naukowy E(x)plory dowodzi, że Polska ma genialnych nastolatków. Takich, którzy ślęczą po nocach nad badaniami, poziomem wykraczającymi nie tylko ponad liceum, ale i niekiedy ponad prace doktorskie z danej dziedziny. Nastolatków, którym chce się zmagać z indywidualnym tokiem nauczania i którzy, równolegle przygotowując się do matury, wyniki swoich badań konsultują z noblistami (tak, dostają od nich odpowiedzi!). Każdego, kto się za dobrze czuje ze sobą, zachęcamy do wyprawy na E(x)plory. To uczy pokory.
Wojciech Różowski, zwycięzca Konkursu Naukowego E(x)plory 2015. Fot. E(x)plory
Wojtek Różowski, 16-letni uczeń pierwszej klasy liceum w Krzeszowicach, wygrał tegoroczny Konkurs Naukowy E(x)plory dzięki temu, że po wnikliwych badaniach wymyślił od podstaw architekturę systemu operacyjnego. Ten pomysł chodził mu głowie już od ponad roku i z nim przyjechał na poprzednią edycję E(x)plory. Konkursu wówczas nie wygrał, ale w ramach nagrody zdobył staż w Polsko-Japońskiej Wyższej Szkole Technik Komputerowych, gdzie „poznał takie techniki programistyczne, że dalsza praca potoczyła się już sześć razy szybciej”.
– Mój system podzielony jest na małe „klocki”, czyli moduły, przez co się nie zawiesza, ponieważ utrata stabilności jednego „klocka” nie wpływa na pozostałe – mówi Wojtek. – Te klocki jest też łatwo przystosowywać do różnych platform, na przykład w smartfonie nie potrzebujemy zaawansowanego sterownika grafiki, więc możemy po prostu usunąć odpowiedni „klocek”. Mój system można stosować na szerokiej gamie sprzętu: od smartfonów, laptopów, tabletów, aż po sterowniki umieszczone w samochodach, aparaturze medycznej czy przemysłowej – dodaje Wojtek.
Jan Przybyłowicz, zdobywca II miejsca w Konkursie Naukowym E(x)plory 2015. Fot. E(x)plory
Zdobywca drugiego miejsca Jan Przybyłowicz miesiąc temu skończył 20 lat, a od 2014 roku studiuje na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Będąc jeszcze uczniem warszawskiego liceum, odkrył sposób wzbogacania kefiru o superzdrowe substancje o nazwie egzopolisacharydy, które wytwarzane są przez obecne w kefirze bakterie kwasu mlekowego. Każdy kefir zawiera te związki, jednak kiedy ich ilość rośnie, kefir staje się gęstszy, smaczniejszy i nie wymaga domieszek w rodzaju spulchniaczy czy słodzików. Co więcej, egzopolisacharydy obniżają poziom cukru i cholesterolu we krwi, przeciwdziałają nadciśnieniu, a nawet redukują rozmiar niektórych guzów nowotworowych. Janek opracował metodę nakłaniania bakterii mlekowych do produkcji tych cudownych związków: okazało się, że ich ilość rośnie pod wpływem siarczanu magnezu. Dodajmy jeszcze, że magnez ułatwia wchłanianie wapnia w organizmie, tak więc taki wzbogacony kefir jest istną krynicą zdrowia.
– Próbowałem kefiru ze zwiększoną przeze mnie ilością egzopolisacharydów i wciąż żyję, a w dodatku mi smakował – stwierdził Janek.
Joanna Jurek i Dominika Bakalarz, zdobywczynie III miejsca w Konkursie Naukowym E(x)plory 2015. Fot. E(x)plory
Trzecie miejsce w konkursie E(x)plory zdobyły dwie 18-letnie licealistki, Joanna Jurek z Piotrkowa Trybunalskiego oraz Dominika Bakalarz z Opola, które opracowały matematyczny model bioimplantu: maty pokrytej komórkami macierzystymi, służącej do leczenia związanych z osteoporozą uszkodzeń kości. Zadaniem obecnych na macie komórek macierzystych jest poskładanie się jak origami w zmienionym chorobowo miejscu i oplecenie go nową tkanką.
– W tym projekcie udało się połączyć moją pasję do origami i modelowania matematycznego z zamiłowaniami biologicznymi Asi – opowiada Dominika Bakalarz. – Początkowo trudno było nam uwierzyć w to, że komórki mogłyby składać origami, jednak po stworzeniu modelu matematycznego okazało się, że jest to możliwe i faktycznie dostosowują się do kształtu kości. Co więcej, nasz model umożliwia wprowadzanie danych pacjenta i modelowanie tego rozwiązania u każdego indywidualnie.
Czy udało mi się zachwiać stereotypem pokolenia Z? Mam nadzieję. Dodam tylko, że w tegorocznej edycji E(x)plory znalazły się warsztaty start-upowe, tak więc na przykład Wojtek już rozmyśla nad założeniem własnej firmy i komercjalizacją stworzonego przez siebie rozwiązania. A co Wy robiliście (robicie), mając 17 lat? No to ja się przyznam, że w tym wieku ostro wagarowałam, i to wcale nie po to, by kątem prowadzić badania naukowe…
Na koniec dodam tylko, że laureaci E(x)plory będą reprezentować Polskę w zagranicznych konkursach naukowych: Infomatrix w Rumunii (pojedzie tam m.in. Wojtek Różowski), INESPO w Holandii, targi EXPO-Sciences International w Belgii, a także w największym światowym konkursie naukowym Intel ISEF w USA. Na tę ostatnią imprezę pojadą: Magda Barańska z Łodzi, Dalia Gala z Glasgow i Krzysztof Eder z Poznania. Nas zafascynowała Dalia, która swoje badania z zakresu biochemii prowadziła najpierw w Polsce, potem w Oslo, by ostatecznie trafić na University of Glasgow, gdzie testuje interakcje białek pod kątem markerów nowotworowych i wykrywania wczesnych stadiów choroby Alzheimera. To tyle w kwestii nastolatków.
Polecamy też:
Gdynia E(x)plory Week – wielkie święto nauki i technologii
Joanna Jurek – 17-latka, która opracowała sposób na raka trzustki, wygrała konkurs E(x)plory2014
Dwoje nastolatków z Polski nagrodzonych w konkursie młodych naukowców w USA