Aleksandra Stanisławska
Świetnie zachowany gliniany garnek z ponadtysiącletnią polewką odkryty w Grodzisku Żmijowiska. Fot. Paweł Lis
Kwaśna polewka w glinianym garnku została zakopana pod podłogą domu w Grodzisku Żmijowiska pod Kazimierzem Dolnym. To chyba najstarsza zupa w Polsce!
Tego niezwykłego odkrycia dokonano w dobrze nam znanym, zachwycającym Grodzisku Żmijowiska – skansenie z IX-X wieku, który ogląda się na własną rękę i bez nadzoru. Archeolodzy z Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym pod kierownictwem Pawła Lisa (współautora bardzo polecanej przez nas książki „Kuchnia Słowian”) akurat chcieli przenieść jedną z rekonstrukcji tamtejszych chat w inne, mniej podmokłe miejsce. Kiedy zaczęli badać grunt, odkryli pod nim pozostałości sporej chaty z X wieku.
Rekonstrukcje chat z IX-X wieku w Grodzisku Żmijowiska. Fot. Crazy Nauka
To pod jej podłogą kryła się zamknięta w garnku kwaśna polewka – czyli zupa przyrządzona z warzyw i ziół. Właściciele domu zakopali ją w darze bóstwom domowym. Szczęśliwie zabytek zachował się w całości! To niezwykłe, bo w ponadtysiącletnich chatach archeolodzy zazwyczaj odkopują wyłącznie skorupy dawnych naczyń. Dzięki temu, że garnek nie był rozbity, można było naprawdę precyzyjnie zanalizować i zidentyfikować szczątki roślinne, które zawierał.
Wyniki analiz archeobotanicznych przeprowadzonych przez badaczy z Muzeum Ziemi PAN pokazały, że wewnątrz naczynia znajdowały się resztki zbóż (jęczmienia, prosa i pszenicy samopszej), a także soczewicy oraz roślin dziko rosnących: komosy białej (czyli lebiody), rdestu, szczawiu i mięty polnej. Paweł Lis, specjalista w zakresie zwyczajów kulinarnych dawnych Słowian, uważa, że mogą to być pozostałości po kwaśnej polewce przyrządzonej na bazie lebiody z dodatkiem szczawiu i rdestu, zagęszczonej soczewicą, kaszą z jęczmienia i prosa, mąką pszenną oraz przyprawionej miętą. Dodaje, że była to zwyczajna, pożywna potrawa kuchni słowiańskiej.
Wykopaliska w Grodzisku Żmijowiska. Fot. Paweł Lis
Jak smakowała kwaśna polewka?
Smaku tej słowiańskiej polewki nigdy nie poznamy, ale możemy przypuszczać, że starano się, aby była smaczna – świadczy o tym obecność mięty, typowej przyprawy. Z naszych eksperymentów wynika, że mięta świetnie nadaje się do przyprawiania polewek, kasz, soczewicy. Gdyby zajrzeć do naszej książki „Kuchnia Słowian” [której współautorką jest Hanna Lis, żona pana Pawła], pewnie znalazłby się przepis na podobną polewkę. Nasze potrawy przygotowywane z kombinacji podobnych składników były naprawdę smaczne
– powiedział Crazy Nauce Paweł Lis.
Przepis na polewkę z lebiody z orkiszem z książki “Kuchnia Słowian” autorstwa Hanny i Pawła Lisów. Ta zupa jest całkiem podobna do tego, co odkryto w garnku!
Odkryta przez archeologów chata z X wieku miała powierzchnię 20 m kw. – była bardzo podobna do rekonstrukcji, którą chciano ustawić na jej miejscu. Znajdował się w niej piec kuchenny zbudowany z gliny i granitowych kamieni. Naukowcy odkopali tam m.in. skorupy wielu naczyń ceramicznych i szklane paciorki, a także przęśliki tkackie (koliste ciężarki mocowane do wrzeciona tkackiego).
Przy okazji: jeśli kiedyś będziecie w okolicach Kazimierza Dolnego, zajrzyjcie do oddalonego o kilkanaście kilometrów Grodziska Żmijowiska. To piękne i magiczne miejsce.
Polecamy też:
Grodzisko Żmijowiska – najfajniejszy skansen pod słońcem
Grodzisko Żmijowiska, rekonstrukcje chat słowiańskich z IX-X wieku. Fot. Crazy Nauka